اگر به میزان زیاد و بصورت طولانی با یک وسیله نقلیه که مجهز به گیربکس دستی باشد رانندگی کنید و یا از خودرو در سربالائی ها بیشتر حرکت کنید و به سیستم کلاچ فشار بیشتری وارد آورید، عمر صفحه کلاچ خودرو شما کوتاه تر خواهد بود. البته روش ها و کارهایی وجود دارند که می‌توانید انجام دهید تا عمر کلاچ افزایش یابد و دیرتر فرسوده گردد. اگر فرایندهای نگهداری را بر روی قطعات خودرو از جمله سیستم کلاچ بکار نگیرید،  همه آنها در زودتر فرسوده می‌شوند و اگر به علائم شروع خرابی قطعات توجه نکنید، ممکن است شدت خرابی قطعات بیشتر شود و منجر به افزایش هزینه تعمیرات گردد.

اما کلاچ دقیقا چه کاری انجام می دهد، چه مدت باید دوام بیاورد، و چگونه می توانید متوجه شوید که شروع به از کار افتادن می کند؟ و آیا می دانستید که خودروهای دستی تنها خودروهایی نیستند که کلاچ دارند؟

تجزیه و تحلیل بسیار است، بنابراین با مجله رنو ایران همراه شوید تا ما همه چیزهایی که لازم است بدانید را برای شما شرح دهیم.

کار کلاچ در خودرو چیست؟

گیربکس وسیله نقلیه شما از دنده‌های متعددی استفاده می‌کند تا در هنگام رانندگی با شرایط مختلف جاده و همچنین با سلیقه راننده، گشتاور مناسبی را به چرخ‌ها برساند. مجموعه گیربکس یکی از اجزاء اصلی و ضروری هر وسیله نقلیه ای با موتور احتراق داخلی می باشد، بدون وجود سیستم کلاچ تعویض دنده ها بسیار مشکل و شاید غیرممکن خواهد بود و به قطعات گیربکس و همچنین به موتور آسیب های زیادی وارد خواهد شد. اگر سیستم کلاچ وجود نداشته باشد شاید رانندگی برای خیلی از افراد بسیار سخت و حتی غیرممکن گردد.

این به این دلیل است که موتور هرگز از چرخش و تولید نیرو و گشتاور متوقف نمی‌شود، بنابراین وقتی می‌خواهید دنده را تعویض کنید، گیربکس آسیب دیده و احتمالاً دنده‌ها را خواهند شکست. کلاچ شرایطی را مهیا می کند تا انتقال گشتاور از موتور به گیربکس بطور موقت و بدون اینکه موتور از حرکت بایستد، متوقف گردد، در هنگامیکه انتقال گشتاور بطور موقت قطع شده است، راننده می تواند اقدام به تعویض دنده نماید، بعد از تعویض دنده راننده با رها کردن پدال کلاچ، اجازه انتقال گشتاور به چرخها را فراهم می نماید. 

کلاچ جزء ضروری هر وسیله نقلیه است، بدون کلاچ بسیاری از فرایندها غیرقابل انجام خواهند بود.

آیا همه خودروها کلاچ دارند؟

وقتی به کلاچ خودرو فکر می کنید، احتمالاً ذهن شما مستقیماً به سمت خودرویی با گیربکس دستی می رود و شاید تصور کنید که خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک فاقد کلاچ می باشند. در اینجا لازم است عنوان شود که کلیه خودروهائی که دارای گیربکس اتوماتیک هستند نیز دارای کلاچ هستند ولی چگونگی و نحوه عملکرد آنها متفاوت است. به عبارت دیگر عملکرد کلاچ و گیربکس در خودروهائیکه دارای گیربکس اتوماتیک هستند، بصورت اتوماتیک انجام می شود، برای این مقاله، ما بر روی کلاچ‌های گیربکس دستی تمرکز کرده‌ایم، زیرا احتمال فرسوده شدن آن‌ها و تعمیر آن‌ها بدون تعویض یا بازسازی کل گیربکس بسیار آسان‌تر است.

قطعات یک کلاچ

هنگامی که کلاچ یک خودرو که مجهز به گیربکس دستی است را بررسی کرده و قصد دارید تا نحوه عملکرد آنرا متوجه شوید، چند مولفه مختلف وجود دارد که باید در نظر بگیرید، و در حالی که بسیاری از افراد آنها را به اجزای اصلی و ثانویه کلاچ تقسیم می کنند، ما در اینجا همه آنها را برای شما برجسته می کنیم زیرا همه آنها با هم کار می کنند تا به وسیله نقلیه شما کمک کنند.

صفحه کلاچ

مجموعه کلاچ خودرو از قطعات مختلفی از جمله صفحه کلاچ، دیسک کلاچ، فلایویل، بلبرینگ کلاچ، دوشاخه کلاچ، پدال کلاچ و غیره تشکیل شده است. شاید یکی از مهم ترین این قطعات صفحه کلاچ باشد که نقش موثرتری را داشته و بیشتر از دیگر قطعات در معرض سائیدگی و فرسودگی باشد. صفحه کلاچ روی محور ورودی گیربکس و بین فلایویل و دیسک کلاچ قرار داشته و توسط این دیسک کلاچ به فلایویل فشرده می شود. صفحه کلاچ دارای قطعات داخلی زیادی از جمله چند فنر لول، تعدادی فنرهای برگی و همچنین صفحات اصطکاکی و اهرم های مختلف می باشند که هر کدام وظایف مهمی بر عهده دارند.

دیسک کلاچ(صفحه فشار)

دیسک کلاچ و یا صفحه فشار دهنده نیز از قطعات داخلی مختلفی مانند فنرهای خورشیدی و غیره تشکیل شده است. وقتی شما پدال کلاچ را فشار می‌دهید، نیرو از طریق کابل کلاچ و یا یک سیستم ساده هیدرولیک به دوشاخه کلاچ منتقل می شود، دوشاخه کلاچ از طریق بلبرینگ کلاچ، فنرهای مربوط به دیسک کلاچ را در وضعیتی قرار می دهد که اصطکاک بین صفحه کلاچ، دیسک کلاچ و فلایویل به حداقل می رسد و انتقال گشتاور از موتور به گیربکس به میزان ناچیزی می رسد، در این وضعیت شما این امکان را خواهید داشت که با خیال راحت دنده‌ها را بدون آسیب دیدگی تعویض نمائید. در واقع وقتی راننده پدال کلاچ را فشار می دهد، دیسک کلاچ دیگر بر روی صفحه کلاچ فشار وارد نکرده و ارتباط بین موتور و گیربکس قطع می شود و وقتی راننده پدال کلاچ را رها می کند، دیسک کلاچ و یا همان صفحه فشار، صفحه کلاچ را به چرخ فلایویل فشار می دهد و این عمل موجب می شود تا نیروی موتور به گیربکس منتقل گردد!

بلبرینگ کلاچ

همانطور که گفته شد نیروی پای راننده از طریق پدال کلاچ به دوشاخه کلاچ و نهایتا بلبرینگ کلاچ منتقل می شود، این کار سبب می شود تا فشار وارده توسط دیسک کلاچ از روی صفحه کلاچ برداشته شده و اصطکاک بین دیسک کلاچ، صفحه کلاچ و فلاویل به حداقل برسد.

بلبرینگ کلاچ در اشکال و اندازه‌های مختلفی برای مطابقت با موتور و گیربکس وجود دارند، اما همه آنها عملکرد یکسانی را انجام می‌دهند.

دوشاخه کلاچ

دوشاخه کلاچ قطعه ای است که هنگام فشار دادن پدال کلاچ فعالانه حرکت می کند و بلبرینگ کلاچ را به سمت دیسک کلاچ فشار می دهد تا صفحه کلاچ را جدا کند.

دوشاخه کلاچ یک جزء نسبتاً ساده است، اما باید اندازه مناسبی داشته باشد و مقدار مناسبی را حرکت دهد تا هر بار کلاچ را با موفقیت جدا نماید.

سیلندرهای کلاچ Master & Slave

نیروی پای راننده از طریق پدال کلاچ به دوشاخه کلاچ منتقل می شود، در بعضی از خودروها این کار توسط کابل و در بعضی دیگر از طریق سیستم هیدرولیک انجام می گیرد. در سیستم های هیدرولیکی، وقتی پدال کلاچ فشار می‌شود، نیرو توسط یک مدار هیدرولیک به دوشاخه کلاچ منتقل می گردد.

این هیدرولیک ها از طریق یک سیلندر اصلی کلاچ و یک سیلندر slave عبور می کنند تا این فشار را به مقدار مناسبی نیرو برای جدا کردن کلاچ تبدیل کنند.

فلایویل

در حالی که برخی از افراد ممکن است چرخ طیار یا فلایویل را به عنوان جزئی از سیستم کلاچ نبینند، اما این قطعه بخش جدایی ناپذیر از سیستم کلاچ است. دیسک کلاچ و یا همان صفحه فشار مستقیماً روی فلایویل نصب می شود تا بتواند صفحه کلاچ را که بین این دو قرار گرفته است، تحت فشار قرار داده و حداکثر اصطکاک را ایجاد نماید و همه گشتاور از موتور به گیربکس منتقل شود. 

بنابراین، اگر مشکلی در فلایویل وجود داشته باشد، این احتمال وجود دارد که کلاچ آنطور که باید کار نکند.

نشانه هایی خرابی کلاچ

اکنون که کمی بیشتر در مورد اجزای تشکیل دهنده کلاچ وسیله نقلیه خود می دانید، می توانید تشخیص دهید که چه زمانی همه چیز آنطور که باید کار نمی کند.

ما بر روی شش مشکل رایج کلاچ تمرکز و آنها را بررسی کرده ایم. اگر کلاچ خودرو شما هر یک از این علائم را داشت، باید سیستم را بیشتر بررسی کنید و احتمالاً کلاچ را تعویض یا تعمیر کنید.

سایش گیربکس

سیستم کلاچ بدین صورت نیست که بطور ناگهانی فرسوده شود مگر اینکه بطور مثال قطعه ای ناگهان بشکند و یا تخریب گردد. وقتی میزان فرسودگی صفحه کلاچ، دیسک کلاچ و یا فلایویل به حدی برسد که نتواند میزان گشتاور را به درستی منتقل کند و یا نتواند میزان اصطکاک بین این سه را به حداقل برساند، آنگاه می تواند عنوان کرد که فرسودگی به مرحله هشدار رسیده است، در این وضعیت وقتی راننده پدال کلاچ را فشار می دهد، اصطکاک بین صفحه کلاچ، دیسک کلاچ و فلایویل نمی تواند به حداقل برسد و وقتی راننده می خواهد دنده ها را تعویض کند، به دلیل اینکه سرعت چرخش دنده ها با یکدیگر برابر نمی باشند، دنده ها آسیب خواهند دید.اگر هنگام فشردن پدال کلاچ، همه چیز به خوبی عمل می کند ولی هنگام تعویض دنده، دنده ها به خوبی جا نمی روند و ضربه و یا صدای غیرطبیعی از گیربکس احساس می شود، احتمالا کلاچ خودرو شما عملکرد درستی ندارد و بهتر است که به فکر تعویض آن باشید.

لقی پدال کلاچ

وقتی سیستم کلاچ شروع به فرسودگی می کند، راننده لازم است تا آن را بیشتر و بیشتر فشار دهد تا عمل جدا شدن کلاچ به خوبی انجام گیرد. اگر احساس می کنید که مدتی است که باید پدال کلاچ را خیلی بیشتر از قبل فشار دهید تا عمل تعویض دنده به خوبی انجام گیرد، احتمال دارد که سیستم کلاچ دچار مشکل شده است و میزان فرسودگی آن به حدی رسیده است که باید تعمیرات انجام گیرد. اگر وقتی خودرو سرد است، دنده ها به خوبی جا می روند ولی وقتی خودرو گرم می باشد و یا وقتی در یک ترافیک شدید و به مدت طولانی قرار گرفته اید، دنده ها به خوبی جا نمی روند و اختلاف جا رفتن دنده ها در وضعیت موتور سرد و موتور گرم، زیاد است، نشان دهنده فرسوده شدن قطعات سیستم کلاچ است و لازم است تا خودرو را به تعمیرگاه ببرید تا توسط یک کارشناس و یا مکانیک ماهر بازدید شود.

چسبندگی پدال کلاچ

سفت شدن و یا شل شدن بیش از حد پدال کلاچ از دیگر انواع خرابی سیستم کلاچ می باشد. مشکلات مختلف می تواند منجر به سفتی یا چسبندگی کلاچ شود که راننده برای فشار دادن کلاچ، دچار ناراحتی و چالش می شود و در ترافیک های طولانی، راننده احساس درد و خستگی زیاد می کند. این وضعیت می تواند موجب آسیب دیدن قطعات مختلف موتور و گیربکس گردد

دلایل رایج سفت شدن صفحه کلاچ شامل مشکلات سیستم هیدرولیک یا دیسک کلاچ(صفحه فشار کلاچ) است.

مشکل در تعویض دنده

با توجه به اینکه وظیفه ذاتی کلاچ این است که به شما در تعویض دنده کمک کند، جای تعجب نیست که اگر زمانی که شروع به خرابی کند، ممکن است در تعویض دنده دچار مشکل شوید. ممکن است لازم باشد پدال کلاچ را بیشتر از حد معمول فشار دهید و در شرایط شدیدتر ممکن است اصلاً نتوانید دنده را تعویض کنید.

بوی سوختگی

وقتی کلاچ خودرو شما به طور مناسب عمل نمی کند و به میزان فشار دیسک کلاچ به صفحه کلاچ و فلایویل کم است و این وضعیت موجب می شود که لغزش و سائیدگی زیادی بین صفحه کلاچ، دیسک کلاچ و فلایویل ایجاد گردد، قطعات مجموعه سیستم کلاچ بیش از حد داغ شده و آسیب خواهند دید، این عمل موجب می شود تا بوی سوختگی از سیستم احساس شود.

در نظر داشته باشید که بوی سوختگی می‌تواند به دلایل دیگر و از قسمت هائی باشد که هیچ ارتباطی به سیستم کلاچ نداشته باشد لذا قبل از اینکه به سراغ بررسی سیستم کلاچ بروید، قسمت های دیگر را باید توسط یک کارشناس و یا مکانیک دوره دیده، کنترل شده و عیب یابی گردند.

نشت مایع

از آنجایی که سیستم‌های کلاچ مدرن از هیدرولیک برای کمک به جدا کردن کلاچ استفاده می‌کنند، جای تعجب نیست که نشت مایع هیدرولیک از سیلندر اصلی کلاچ، سیلندر slave یا یکی از خطوط هیدرولیک می‌تواند نشانه‌ای از یک ایراد جدی باشد.

عمر صفحه کلاچ چقدر است؟

اگر از یک سیستم کلاچ به درستی استفاده کنید و فرایند نگهداری را به خوبی انجام دهید، باید بین 100 تا 200 هزار کیلومتر دوام بیاورد. عادات رانندگی شما نقش بسیار زیادی در طول عمر کلاچ بازی می کند. فشار بیش از حد به سیستم کلاچ، رانندگی با بار بیش از حد، بکسل کردن یک خودرو دیگر، بکسواد کردن و بطور کلی استفاده نامتعارف از سیستم کلاچ موجب فرسوده شدن زود تر می گردد.

به همین دلیل، کلاچ ها می توانند قبل از 100 هزار کیلومتر نیز فرسوده شوند، اما این تقریباً همیشه به دلیل عادت های رانندگی تهاجمی تر یا ضعیف تر اتفاق می افتد.

اگر امیدوارید بتوانید فقط با نگاه کردن به آن متوجه شوید که کلاچ خراب است یا خیر، ممکن است خوش شانس نباشید. در حالی که برخی از کلاچ ها آسیب، خراش، فرورفتگی یا تاب برداشتن واضح دارند، گاهی اوقات کاملاً خوب به نظر می رسند، اما فقط کمی بیش از حد نازک هستند یا بلبرینگ آن طور که باید کار نمی کند.

هزینه تعویض صفحه کلاچ

اگر وسیله نقلیه شما به کلاچ جدید نیاز دارد، کار کم هزینه ای نیست. در حالی که هزینه آن به اندازه خرید یک گیربکس جدید نخواهد بود.

برای تعویض صفحه کلاچ در ابتدا به یکی از نمایندگی های مجاز سازنده خودروی خود مراجعه کنید تا ضمن اطمینان از استاندارد و اصلی بودن قطعه مورد نظر از کیفیت تخصص تعمیرکار نیز مطمئن باشید.

آیا کلاچ ها به طور ناگهانی از کار می افتند؟

در حالی که از نظر فنی ممکن است یک کلاچ به طور ناگهانی از کار بیفتد، این بسیار نادر است. معمولاً کلاچ ها به مرور زمان به آرامی از کار می افتند، و تنها در صورتی که به طور مداوم علائم بدتر شدن کلاچ را نادیده بگیرید، به طور کامل از کار می افتند.

با این حال، در حالی که بعید است، ممکن است کلاچ یکباره از کار بیفتد. دلایل رایج این امر عبارتند از خرابی کابل کلاچ یا شلنگ هیدرولیک.

اگر به رانندگی با کلاچ فرسوده ادامه دهید چه اتفاقی می افتد؟

در حالی که کلاچ به احتمال زیاد به طور کامل و یکباره خراب نمی شود، این به این معنی نیست که مشکلی است که می توانید نادیده بگیرید. نه تنها مشکل همچنان بدتر خواهد شد، بلکه ممکن است با رانندگی با کلاچ فرسوده به قطعات بیشتری آسیب برسانید.

این کار می تواند باعث شود که دنده ها بیش از حد ساییده شوند و منجر به آسیب گیربکس می شود یا صفحه کلاچ می تواند فلایویل را فرسوده کند. نه تنها این، بلکه کلاچ فرسوده، تعویض دنده را سخت‌تر می‌کند که می‌تواند منجر به تصادف در جاده شود.