نشانه های خرابی سگ دست چیست؟

فرسودگی سیستم های فرمان و تعلیق، بخش اجتناب‌ناپذیری از خودرو است. هر چه مسافت بیشتری رانندگی کنید، استهلاک بیشتر می‌شود. یکی از اجزایی که مستعد این فرسایش مداوم است، سگ دست و قطعات مرتبط با آن است.

برای آشنایی با رایج‌ترین علائم خرابی سگ دست، نحوه تشخیص صحیح مشکل و هزینه تعویض آن، به مجله رنو ایران همراه باشید.

سگ دست چیست؟

سگ دست یا مَفصل فرمان یک جزء حیاتی خودرو است که سیستم‌های فرمان و تعلیق وسیله نقلیه شما را به هم متصل می‌کند. سگ دست که بیشتر آنها از آلیازهای خاص چدن و فولاد و با فرآیند خاصی ساخته شده‌ است، در هر دو انتهای محور جلوی وسیله نقلیه شما و در پشت چرخ وجود دارند. این مفصل به عنوان پایه‌ای عمل می‌کند که اجزای مختلف فرمان و تعلیق بر روی آن نصب می‌شوند.

در مقایسه با سایر قطعات خودرو، طراحی سیستم های تعلیق و فرمان دشوارتر و مشکل تر می باشند و نیاز به آزمایشات، تست جاده و تست دوام دقیق تر و طولانی تری نسبت به بقیه قطعات خودرو دارند لذا اکثر خودروهای یک پلتفرم و برند از سیستم های تعلیق و فرمان مشابهی استفاده می‌کنند. انتهای میله های رابط، اتصالات توپی و میله های تعادل، به قسمت های مختلف سگ دست متصل هستند، علاوه بر این کلیپر ترمزهای جلوی خودرو شما نیز به این قسمت متصل هستند. در مرکز سگ دست، یک محور قرار دارد که مجموعه بلبرینگ ها یا توپی چرخ در داخل آن قرار گرفته است.

نشانه‌های خرابی سگ دست

چندین نشانه کلیدی و مهم وجود دارد که در بیشتر موارد به دلیل آسیب دیدن سگ دست بوجود می آیند. چنانچه صاحب خودرو و مکانیک نسبت به این علائم حساس باشند و در اسرع وقت تعمیرات لازم را انجام دهد، از آسیب های بیشتر و تحمیل هزینه های سرسام آور جلوگیری خواهد شد.

ساییدگی غیرطبیعی لاستیک

یکی از شایع‌ترین علائم ساییدگی یا آسیب رسیدن به سگ دست، ساییدگی نامنظم یا غیرطبیعی لاستیک های جلو است. این ساییدگی همانطور که گفته شد معمولاً مختص یکی از لاستیک های جلو است و اغلب سمت لبه داخلی یا خارجی لاستیک سائیده می شود، به عبارت دیگر اگر سطح لاستیک های جلوی خودرو بطور یکسان سائیده شوند، به احتمال زیاد علت نمی تواند از خرابی سگ دست باشد ولی اگر قسمتی از لبه داخلی و یا بخشی از قسمت خارجی لاستیک سائیده شده باشد، می توان علت را به آسیب دیدن سگ دست نسبت داد.

هنگامی که سگ دست خم می‌شود یا آسیب می‌بیند، ممکن است زوایای سیستم تعلیق خودرو شما(زوایای کستر، کمبر، کینگ پین و Toe-In) به هم بریزند. این ناهمترازی ها باعث می‌شوند لاستیک خودرو شما با زاویه نادرستی با جاده تماس حاصل نماید و منجر به سایش سریع در نواحی خاصی از لاستیک شود.

این الگوی سایش ناهموار بر قدرت مانورپذیری و ایمنی وسیله نقلیه شما نیز تأثیر بسزائی می گذارد و صاحب خودرو مجبور می شود تا هزینه زیادی برای تعویض لاستیک های جلو متحمل شود.

البته پیش از این در مقاله "دلیل ساییدگی لبه بیرونی تایر خودرو چیست؟" با دیگر دلایل ساییدگی تایر خودرو آشنا شده بودیم.

صدا یا لرزش غیرقابل توضیح

یکی دیگر از نشانه‌های احتمالی فرسودگی یا آسیب دیدن سگ دست، لرزش و یا صدای غیرعادی است که از یک ناحیه خاص چرخ در جلوی وسیله نقلیه شما به گوش می‌رسد. در برخی موارد، این لرزش و صدا ممکن است در هنگام دور زدن و یا در زمان حرکت در پیچ های جاده، بیشتر شنیده و یا احساس شوند.

این صداها و لرزش‌ها به این دلیل اتفاق می‌افتند که سگ دست آسیب‌دیده دیگر نمی‌تواند به درستی وظایف خود را انجام دهد و تراز صحیح اجزای متصل را حفظ کند.

اگر سگ دست آسیب دیده باشد، ممکن است صداهای غیرعادی مانند سایش، کلیک یا تق‌تق به خصوص هنگام چرخاندن فرمان بشنوید. لرزش‌ها اغلب می‌توانند از طریق فرمان یا حتی کل وسیله نقلیه به کابین سرنشینان منتقل شده و توسط راننده و دیگر افرادیکه در خودرو سوار هستند، احساس شوند. اگر صاحب خودرو توجهی به این لرزش ها و صداها ننماید و تعمیرات را به تاخیر بیندازد، علائم خرابی بیشتر شده و آسیب های جدی تری به قطعات خودرو وارد خواهد شد.

آنچه که ممکن است بیشتر موجب نگرانی شود و آسیب ها را تشدید کند این است که اجزای متصل به اتصالات سگ دست خصوصا قطعاتی مانند سیبک ها، لقی لازم را نداشته باشند، به عبارت دیگر به علت آسیب دیدن سگ دست، قطعات مربوط به آن تحت فشار باشد و انعطاف لازم از بین برود. 

کشیدن فرمان در یک جهت

آسیب دیدن سگ دست همچنین می‌تواند باعث شود که شما هنگام رانندگی در مسیر مستقیم، احساس کنید که خودرو شما به سمت راست و یا سمت چپ کشیده می‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که هندسه و زوایای سیستم فرمان خودرو شما تغییر کرده و با آنچه که باید باشد، تفاوت زیادی کرده است.

این احساس انحراف خودرو به سمت چپ و یا راست، شما را مجبور می کند تا برای اینکه خودرو به مسیر مستقیم برگردد، به فرمان اندکی فشار وارد نمائید، این فشار آوردن به فرمان خودرو در مسیرهای طولانی، موجب خسته شدن دست های راننده می شود. انحراف خودرو از مسیر مستقیم به این دلیل اتفاق می‌افتد که سگ دستِ خمیده یا کج شده، زاویه برخورد چرخ با جاده را تغییر می‌دهد و نیروهای ناهمواری ایجاد می‌کند که سعی می‌کنند وسیله نقلیه شما را از مسیر مستقیم خارج کنند.

این کشش به سمت چپ و یا راست ممکن است در ابتدا نامحسوس باشد، اما معمولاً با گذشت زمان بدتر می‌شود. این وضعیت نه تنها آزاردهنده، بلکه خطرناک نیز می باشد، زیرا علاوه بر خستگی راننده، ممکن است توانایی شما در حفظ کنترل خودرو به ویژه در شرایط اضطراری را کاهش دهد.

لازم به ذکر است که کشیدگی فرمان در یک جهت ممکن است دلایل دیگری داشته باشد و نمی توان علت اینکه خودرو تمایل به این دارد که به سمت چپ و یا راست تمایل پیدا کند را مربوط به خرابی سگ دست دانست.

مشکلات مربوط به فرمان

اگر چرخاندن فرمان وسیله نقلیه شما به طور فزاینده‌ای دشوار شده است یا در نقاط خاصی از چرخش آن احساس گیرکردن یا "چسبندگی" می‌کنید، ممکن است منشاء ایراد خرابی سگ دست باشد. این مشکلات مربوط به فرمان، زمانی رخ می‌دهند که به علت آسیب دیدن سگ دست و یا یکی از اجزاء آن، انعطاف پذیری سیستم فرمان مختل شده و رانندگی روان و تسلط راننده بر سیستم فرمان در هنگام رانندگی، دیگر امکان پذیر نمی باشد.

این افزایش مقاومت و عدم انعطاف پذیری، فشار بیشتری بر سیستم فرمان هیدرولیک خودرو شما وارد می‌کند و در صورت عدم رسیدگی سریع و تعمیرات لازم، می‌تواند میزان آسیب دیدگی را افزایش دهد.

هزینه تعویض سگ دست

هزینه‌های دقیق مربوط به تعویض سگ دست بستگی به نوع و مدل خودرو دارد. علاوه بر این دستمزد تعویض قطعات را نیز می بایست به هزینه تهیه قطعات اضافه نمود. نکته مهم دیگر در تعویض سگ دست، تنظیم و کنترل زوایای چرخ خصوصا زاویه Toe- In می باشد که می بایست توسط تعمیرکار انجام گیرد، این تنظیمات نیاز به ابزارآلات دقیق و بروز دارد، تنظیمات اشتباه زوایای چرخ به روش های سنتی و استفاده از ابزار نه چندان دقیق ممکن است علاوه بر اینکه باعث عدم هندلینگ مناسب گردد، آسیب دیدن لاستیک ها را نیز به دنبال داشته باشد.

چه چیزی باعث آسیب دیدن سگ دست می‌شود؟

مانند اکثر قطعات خودرو، مفصل‌های فرمان به طور طبیعی و با گذشت زمان و در اثر رانندگی معمولی، فرسوده و مستهلک می‌شوند. فشار مداوم ناشی از تحمل وزن وسیله نقلیه، جذب ضربات جاده‌ای و تسهیل حرکات فرمان، به تدریج بر روی مواد تشکیل دهنده سگ دست تأثیر می‌گذارد و در اصطلاح مهندسی، ضربات و تنش های پیچشی و خمشی، سگ دست را خسته می کند.

خودروهای با کارکرد بالا و مسافت پیموده شده زیاد، بیشتر در معرض این نوع فرسودگی ها می باشند، به خصوص اگر مرتباً در جاده‌های ناهموار، خاکی و سنگلاخی رانده شده باشند یا برای اهداف سنگین مانند یدک‌کشی استفاده شوند.

همچنین شرایط مختلفی وجود دارد که سگ دست می‌تواند به طور ناگهانی آسیب ببیند. شاید رایج‌ترین این موارد، آسیب ناشی از ضربه باشد.

سگ دست وسیله نقلیه شما می‌تواند در اثر تصادف، برخورد شدید با یک مانع، عبور از یک دست انداز، افتادن در یک چاله بزرگ یا حتی اصابت بسیار محکم با جدول، خم یا کج شود. میزان این آسیب دیدگی بستگی به میزان ضربه ای که به سگ دست وارد می شود، بستگی دارد.

آیا ادامه رانندگی در این وضعیت ایمن است؟

به دلیل خطرات ایمنی، نباید با وسیله نقلیه‌ای که سگ دست آن ترک خورده، خم شده یا آسیب دیده است، رانندگی کرد. سگ دست می‌تواند طبق طراحی عمل نکند و مشکلاتی ایجاد نماید که مربوط به کنترل خودرو باشد. آسیب به سگ دست وسیله نقلیه شما اغلب منجر به "گیر کردن" یا "کشیده شدن" خودرو، هنگام تلاش برای فرمان دادن می‌شود، به عبارت دیگر خرابی سگ دست می تواند در فرمان پذیری خودرو اختلال ایجاد کند.

یکی دیگر از دلایلی که ممکن است هنگام رانندگی با وسیله نقلیه ای که سگ دست آن آسیب دیده است، بوجود آید، عدم کیفیت مناسب سگ دست در هنگام تولید است، این وضعیت بیشتر برای قطعاتی که در کارگاه ها و توسط مواد غیراستاندارد تولید می شوند، اتفاق می افتد، لذا در هنگام تهیه قطعه سگ دست، دقت لازم را بعمل آورید و آنرا از فروشگاه های غیر مجاز تهیه نکنید.

دقت کنید که سگ دست معیوب باید در اسرع وقت با قطعه اصلی تعویض شود. توصیه می شود تا جهت تهیه قطعه و انجام این تعمیرات، به نمایندگی های مجاز مراجعه نمائید.

تشخیص خرابی سگ دست

یکی از ارزشمندترین روش‌های عیب یابی و تشخیص ایراد در سگ دست، بازرسی چشمی آن است. شما باید با دقت ترک‌ها یا خمیدگی‌های آشکار در قطعه را بررسی کنید. در هر دو حالت، تعویض قطعه ضروری است.

گام کلیدی دیگر شامل تلاش برای شناسایی هرگونه "لقی" یا شلی بیش از حد در اتصالات قطعات دیگر به سگ دست است که به سایش سایر اجزای فرمان مربوط نمی‌شود. این اغلب شامل این است که یک دستیار، فرمان را به چپ و راست بچرخاند، در حالی که شما در موقعیتی قرار دارید که می‌توانید سیستم فرمان را به وضوح بررسی کنید.

نکته بسیار مهمی که در عیب یابی، تشخیص و تعمیر کلیه سیستم های خودرو از جمله سیستم تعلیق و فرمان باید بدان توجه ویژه نمود این است که کلیه عیب یابی ها، تست ها، کنترل ها و تعمیرات می بایست توسط کارشناسان و تعمیرکارانی انجام گیرد که دوره های آموزشی تئوری و عملی را بصورت تخصصی گذرانده باشند و گواهینامه های مربوطه را دریافت کرده باشند که این آموزش های تخصصی صرفا توسط شرکت تولید کننده و یا وارد کننده خودرو انجام می گیرد.