دلیل روشن شدن چراغ هشدار سیستم ABS چیست و پیامدهای آن کدامند؟

نویسنده: علیرضا کرامتیان، مدیر مرکز فنی(آموزش و پشتیبانی فنی، گارانتی) و شبکه نمایندگی های خدمات پس از فروش شرکت رنو ایران

سیستم ضد قفل چرخ‌ها (Anti-Locked Braking System) یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین سیستم‌های ایمنی خودروها است که بیشتر از دیگر سیستم‌های ایمنی نصب شده بر روی خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیستم‌های ایمنی دیگر مانند سیستم کیسه هوا (Air Bag) ممکن است در شرایط خاص و یا در تصادف‌های خیلی شدید به کمک سرنشینان آمده و برای اینکه آسیبی به آنها وارد نشود، عمل نمایند ولی سیستم ضد قفل چرخ‌ها ممکن است در سرعت های خیلی پائین و حتی در کوچه های باریک و در دست‌اندازها و جاده‌های ناهموار، خاکی و یخ‌زده، در باران و برف و همچنین در شیب‌های تند، برای ایمنی خودرو و سرنشینان آن عمل نماید. این سیستم آنچنان با ظرافت طراحی شده است و آنچنان قابلیت‌های بالائی دارد که در نسخه های جدیدی که بر روی خودروهای امروزی نصب می شود، حتی ممکن است راننده از عمل کردن آن مطلع نشود. در اصطلاح فنی، به این سیستم، سیستم ایمنی فعال (Active Safety) گفته می‌شود زیرا در حین رانندگی ممکن است مدام فعال شده و عمل نماید.

همانطور که می‌دانید این سیستم بر روی مدار ترمز خودرو نصب می‌گردد و مهم‌ترین اجزاء تشکیل دهنده آن عبارتند از یک کامپیوتر مرکزی (ABS Unit)، یک سنسور برای هر چرخ، دندانه و یا تارگت‌های نصب شده بر روی هر یک از بلبرینگ یا شفت‌های چرخ‌ها، پمپ هیدرولیک، سیم‌ها و کانکتورهای ارتباطی. بروز هرگونه ایراد بر روی هر یک از این قطعات می‌تواند موجب اختلال در این سیستم شده و عملکرد آن را با مشکل مواجه نماید.

هدف از طراحی و نصب سیستم ضد قفل چرخ‌ها بر روی خودرو، حفظ خاصیت فرمان‌پذیری در حین ترمز کردن است. بعضی تصور می‌کنند که سیستم ضد قفل چرخ‌ها موجب تقویت ترمزها و یا کاهش مسافتی می‌شود که راننده از زمان ترمز گرفتن تا زمانی که خودرو به طور کامل متوقف می‌شود، طی می‌کند (خط ترمز)، درحالی‌که سیستم ضد قفل چرخ‌ها جهت حفظ خاصیت فرمان‌پذیری خودرو در هنگام ترمزهای شدید بکار می‌رود، به عبارت دیگر سیستم ضد قفل چرخ‌ها همواره موجب می‌شود تا در ترمزهای شدید، چرخ‌ها در آستانه قفل شدن قرار گیرند ولی قفل نشوند و بزرگ‌ترین حُسن و کاربرد آن این است که در حین ترمز شدید، راننده می‌تواند خودرو را به‌وسیله فرمان در مسیر مناسب هدایت نماید و از بروز تصادف جلوگیری نماید.

در ترمزهای ناگهانی و شدید، چنانچه چرخ‌های جلوی خودرو قفل شوند، فرمان‌پذیری خودرو از بین می‌رود و خودرو بدون اینکه از سیستم فرمان و جهتی که راننده فرمان را چرخانده پیروی نماید، آن‌قدر حرکت می‌کند تا به خودرو و یا مانع دیگری برخورد کند و یا بایستد ولی قفل شدن چرخ‌های عقب پیامدهای بسیار مخرب تر و بدتری را به دنبال دارد، وقتی یکی از چرخ‌های عقب خودرو قفل شود، خودرو ممکن است مانند یک پرگار به‌دور خود بچرخد بدین صورت که چرخ قفل شده حکم مرکز پرگار و خودرو به مانند سر دیگر پرگار که قلم و یا مداد روی آن نصب است، به‌ دور مرکز پرگار خواهد چرخید که این عمل موجب می‌شود تا این خودرو علاوه بر اینکه بیشتر در معرض آسیب قرار گیرد، به خودروهای اطراف خود نیز آسیب بیشتر وارد نماید و نهایتاً سلامت سرنشینان بیشتر در معرض خطر قرار گیرند.

از طرفی دیگر باید دقت کرد که وقتی خودروئی که در حال حرکت به سمت جلو است، اگر به طور ناگهانی ترمز نماید، فنرها و کمک‌فنرهای جلوی خودرو فشرده می‌شوند و بدنه خودرو در قسمت جلوی خودرو به زمین نزدیک می‌شود، این در حالی است که فنرها و کمک‌فنرهای عقب خودرو باز و یا کشیده می‌شوند و فاصله قسمت عقب بدنه خودرو، از سطح زمین بیشتر می‌شود، این وضعیت سبب می‌شود تا چسبندگی چرخ‌های عقب خودرو با سطح جاده کمتر شوند؛ بنابراین وقتی خودرو به سمت جلو در حال حرکت است و به طور ناگهانی ترمز می‌کند، چرخ‌های عقب خودرو استعداد بیشتری برای قفل شدن دارند، برای رفع این مشکل، مهندسین خودرو، سیستم ترمز خودرو را طوری طراحی کرده اند که قدرت ترمز چرخ‌های عقب خودرو نسبت چرخ‌های جلوی خودرو ضعیف‌تر است.

این میزان حدود 30 درصد به 70 درصد است یعنی میزان توان ترمز بر روی چرخ‌های عقب و جلوی خودرو به نسبت 30 به 70 تقسیم شده است.

در بیشتر خودروهایی که فاقد سیستم ترمز ضد قفل چرخ‌ها هستند برای جلوگیری از قفل شدن چرخ‌های عقب خودرو و همچنین برای حفظ بیشتر سلامت سرنشینان خودرو، از قطعه‌ای بنام جبران کننده و یا Compensator استفاده شده است.

این قطعه در زیر قسمت عقب خودرو و به بدنه(اتاق یا شاسی) خودرو متصل است و دارای یک بازو است که به اکسل عقب متصل است و لوله های ترمزی که به سمت سیلندرهای ترمز عقب خودرو حرکت می کنند، از این قطعه می‌گذرند. چگونگی عملکرد این قطعه بر اساس وزن قسمت عقب خودرو است بدین صورت که وقتی خودرو در حال حرکت به سمت جلو است، اگر راننده بطور ناگهانی ترمز کند، به دلیل اینکه فنرها و کمک‌فنرهای عقب خودرو کشیده می‌شوند، بازوی قطعه مذکور نیز کشیده می‌شوند و نهایتاً مسیر روغن ترمزی که در اثر فشردن پدال ترمز توسط راننده، در حال حرکت به سمت سیلندر چرخ‌های عقب هستند، باریک تر می‌شود که موجب می‌شود تا توان ترمز چرخ‌های عقب کمتر گردد، هرچه قسمت عقب خودرو سبک‌تر باشد و هرچه راننده فشار بیشتری بر روی پدال ترمز بیاورد و فنرها و کمک‌فنرهای عقب خودرو بیشتر کشیده شوند و فاصله اکسل خودرو از زیر بدنه خودرو بیشتر شود، قطعاً بازوی جبران کننده و یا  Compensator نیز کشیده‌تر می‌شود و مسیر عبور روغن به سیلندر چرخ‌های ترمز عقب خودرو تنگ‌تر شده و قدرت ترمزی کمتر می‌گردد.

ولی اگر قسمت عقب خودرو سنگین باشد و یا تعداد سرنشینانی که بر روی صندلی‌های عقب می‌نشینند زیاد باشند، چسبندگی چرخ‌های عقب خودرو به زمین بیشتر بوده و استعداد قفل شدن چرخ‌های عقب خودرو کمتر می‌شود لذا این امکان وجود دارد که توان ترمزی بیشتری به چرخ‌های عقب خودرو اعمال نمود تا خودرو سرعت خودرو زودتر کاهش یابد و سریع تر متوقف گردد. تشخیص اینکه قسمت عقب خودرو تا چه میزان سنگین است، توسط جبران کننده و یا Compensator انجام می‌گیرد، به عبارت دیگر قطعه جبران کننده بر اساس وزن قسمت عقب خودرو، اقدام به توزیع و ارسال مقدار روغن مورد نیاز به چرخ‌های عقب می‌نماید، چنانچه قسمت عقب خودرو سنگین‌تر باشد به طور مثال چندین سرنشین بر روی صندلی‌های عقب نشسته باشند و یا صندوق عقب خودرو مملو از بار باشد، میزان باز شدن فنرها و کمک فنرها در هنگام ترمز کمتر بوده و بازوی جبران کننده (Compensator) به میزان کمتری کشیده می‌شود و مسیر روغن به میزان کمتری مسدود می‌گردد و روغن بیشتری به سیلندرهای ترمز چرخ‌ها ارسال می‌گردد و توان ترمزی بیشتر می‌گردد.

در خودروهایی که مجهز به سیستم ضد قفل چرخ‌ها هستند، قطعه جبران کننده (Compensator) وجود ندارد و عمل کاهش توان ترمز چرخ‌های عقب توسط شیرهای برقی مربوط به چرخ‌های عقب که در مجموعه بلوک ABS قرار دارند، انجام می‌گیرد که به آن سیستم EBD گفته می‌شود و مخفف کلمات Electronic Brake Distribution است. در بعضی از جزوات این سیستم را با EBFD نیز نام می‌برند که مخفف  Electronic Brakeforce Distribution است.

این سیستم عمل کاهش توان ترمز چرخ‌های عقب، وقتی خودرو در حال حرکت به سمت جلو است و راننده فشار زیادی بر روی پدال ترمز آورده را انجام می‌دهد، با این تفاوت که عمل کاهش ترمز بسیار دقیق تر انجام می شود، این عمل نه بر اساس میزان فاصله بوجود آمده بین قسمت عقب شاسی خودرو و اکسل، بلکه با تمرکز بر سرعت چرخ‌های عقب انجام می‌گیرد. سیستم EBD فاقد هرگونه سنسور است که نسبت به وزن عقب خودرو و یا میزان فاصله بین بدنه و اکسل عقب خودرو حساس باشد بلکه این سیستم صرفاً با اطلاعاتی که از سنسورهای سرعت چرخ‌های عقب خودرو دریافت می‌کند، توان ترمزی را در حدی به چرخ‌های عقب اعمال می‌کند که چرخ‌های عقب خودرو در آستانه قفل شدن قرار گیرند ولی قفل نشوند.

اعمال حداکثر نیروی ترمزی به چرخ‌های عقب در هنگام ترمز شدید(بدون اینکه چرخ‌های عقب قفل شوند) نه‌تنها موجب می‌شود تا چرخ‌های عقب خودرو قفل نشوند و خودرو دچار انحراف از مسیر نشود بلکه موجب می‌شود تا فرمان‌پذیری خودرو همچنان حفظ گردد و خط ترمز نیز کوتاه گردد.

در تصویر فوق، سمت چپ، قسمت عقب خودرو فاقد سرنشین است، راننده پدال ترمز را فشرده است، به جهت اینکه چرخ‌های عقب خودرو قفل نشوند، توان ترمزی به میزان کمتری به قسمت عقب خودرو توسط سیستم EBD اعمال شده است و خودرو بدون اینکه دچار عدم پایداری شود، پس از طی مسافتی متوقف شده است.

در تصویر سمت راست، قسمت عقب خودرو به‌واسطه حضور سرنشین(نسبت به تصویر اول) سنگین‌تر است لذا چرخ‌های عقب خودرو استعداد کمتری برای قفل شدن دارند و به همین دلیل، سیستم EBD نیروی ترمزی بیشتری به چرخ‌های عقب خودرو اعمال کرده است لذا خودرو با حفظ پایداری توانسته است پس از طی کوتاه‌ترین مسافت، متوقف شود.

علت روشن شدن چراغ هشدار سیستم ضد قفل چرخ‌ها (ABS) چیست؟

وقتی راننده سوئیچ را باز می‌کند، بعضی از یونیت‌های خودرو که نقش کلیدی در مدیریت و عملکرد موتور و سیستم‌هایی که نقش مهمی در ایمنی خودرو و سرنشینان را به عهده دارند، جهت اطمینان از عدم وجود مشکل، کلیه برنامه‌ها و اتصالات خودرو را به‌صورت نرم‌افزاری کنترل می‌کنند. در این وضعیت چراغ سیستم مربوطه بر روی صفحه نمایشگرها برای حدود سه تا پنج ثانیه روشن شده و در صورتی که مشکلی وجود نداشته باشد، خاموش می‌گردد.

 ولی اگر سیستم مربوطه ایرادی را تشخیص دهد، چراغ همچنان روشن خواهد ماند. یکی از سیستم‌هایی که در زمان باز شدن سوئیچ، تمامی برنامه‌های نرم افزاری و اتصالات را کنترل می‌کند، سیستم ضد قفل چرخ‌ها یا ABS است. چنانچه یکی از سنسورها و یا یکی از اتصالات موجود در مدارات سیستم ضد قفل چرخ‌ها دچار مشکل شده باشد، چراغ سیستم ضد قفل چرخ‌ها بر روی صفحه نمایشگرها روشن باقی خواهد ماند. از طرفی دیگر چنانچه یکی از قطعات دیگر این سیستم مانند دندانه های روی شفت چرخها و یا تارگت‌های روی بلبرینگ‌های یکی از چرخ‌ها دچار مشکل شوند و یا به طور مثال مشکلی در حین حرکت خودرو در سیستم ضد قفل چرخ‌ها بروز نماید نیز، چراغ سیستم ABS روشن خواهد شد.

وضعیت عملکرد سیستم ABS که چراغ هشدار آن روشن است، چگونه است؟

هنگامیکه چراغ سیستم ضد قفل چرخ‌ها بر روی صفحه نمایشگرها به هر علتی روشن شود، یونیت سیستم ضد قفل چرخ‌ها به دلیل اینکه قطعاً نقصی در ارسال اطلاعات به یونیت وجود دارد، نمی‌تواند تحلیل صحیحی بر روی اطلاعات دریافتی داشته باشد لذا این سیستم دیگر عمل نخواهد کرد و هیچ‌گونه دستوری به شیرهای برقی نخواهد داد، در این حالت ترمز خودرو از وضعیت ضد قفل چرخ‌ها به ترمز معمولی تبدیل خواهد شد بدین صورت که در ترمزهای شدید که امکان قفل شدن چرخ‌ها وجود دارد، دیگر عمل جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها توسط سیستم ضد قفل چرخ‌ها انجام نخواهد شد و چرخ‌ها قفل خواهند شد و خودرو و سرنشینان تحت تأثیر قفل شدن احتمالی چرخ‌ها، در معرض خطرات احتمالی قرار خواهند گرفت.

با توجه به نوع بروز ایراد در سیستم ضد قفل چرخ‌ها و با توجه به اینکه چه قطعه‌ای از سیستم ضد قفل چرخ‌ها دچار مشکل شده باشد، ممکن است عملکرد سیستم EBD نیز با مشکل مواجه شده و این سیستم نیز از کار بیفتد، با توجه به اینکه قطعه جبران کننده (Compensator ) بر روی خودروهای مجهز به سیستم ضد قفل چرخ‌ها وجود ندارد لذا در حالتی که چراغ سیستم ضد قفل چرخ‌ها بر روی صفحه نمایشگرها روشن است، احتمال قفل شدن چرخ‌های عقب در هنگام ترمز ناگهانی نسبت به خودروئی که فاقد سیستم ترمز ضد قفل چرخ‌ها است، بیشتر خواهد بود. البته تأکید می‌شود که از کار افتادن سیستم EBD بستگی دارد که چه مشکلی برای این سیستم بوجود آمده باشد و کدام قطعه دچار مشکل شده باشد بطور مثال اگر یکی از سنسورهای چرخ‌های جلوی خودرو و یا یکی از دندانه‌های روی شفت چرخها و یا تارگت‌های روی بلبرینگ چرخ‌ها دچار مشکل شده باشد، سیستم EBD به کار خود ادامه می‌دهد ولی چنانچه یکی از شیرهای برقی مربوط به چرخ‌های عقب با مشکل مواجه شود، قطعاً سیستم EBD از کار خواهد افتاد.

چرا چراغ هشدار ABS و چراغ ترمز دستی، به طور همزمان روشن می شود؟

چنانچه برای یونیت سیستم ضد قفل چرخ‌ها چه به لحاظ سخت افزاری و چه به لحاظ نرم افزاری مشکلی پیش آمده باشد و علاوه بر سیستم ABS، سیستم EBD هم با مشکل جدی مواجه گردد، آنگاه علاوه بر اینکه چراغ سیستم ABS ، بر روی صفحه نمایشگرها روشن می‌شود، چراغ ترمز دستی نیز روشن خواهد شد. این وضعیت نشان دهنده بروز مشکل جدی‌تری در سیستم ضد قفل چرخ‌ها بوده و احتمال قفل شدن چرخ‌های عقب در یک ترمز نسبتاً شدید، بیشتر خواهد شد.

آیا در هنگام روشن شدن چراغ هشدار ABS، می‌توان رانندگی کرد؟

یکی از دغدغه‌های رانندگان هنگام روشن شدن چراغ هشدار سیستم ضد قفل چرخ‌ها بر روی صفحه نمایشگرها این است که آیا می‌توان با خودرو حرکت نمود و یا اینکه لازم است تا خودرو توسط خودروبر به نمایندگی منتقل شود، در پاسخ باید گفت که اصولاً وقتی یک چراغ بر روی صفحه نمایشگرها روشن می‌شود، بدین معنی است که مشکلی در یکی از سیستم‌های خودرو وجود دارد و لازم است تا صاحب خودرو هرچه سریع‌تر خودرو را برای رفع مشکل به نمایندگی منتقل نماید. حال میزان جدی بودن مشکل ایجاد شده در خودرو توسط رنگ چراغ روشن شده بر روی صفحه نمایشگرها مشخص می‌شود.

تعبیرهای مختلفی در خصوص رنگ چراغ‌های هشدار روشن شده بر روی صفحه نمایشگرها وجود دارد، در خصوص رنگ چراغ قرمز بر روی صفحه نشانگرها، همگی متخصصین بر این عقیده هستند که راننده با مشاهده آن می‌بایست سریعاً خودرو را متوقف کرده و با امداد تماس حاصل نماید و یا خودرو را به‌وسیله خودروبر به نمایندگی منتقل نماید ولی در خصوص رنگ چراغ زرد بر روی صفحه نمایشگرها گروهی از صاحب‌نظران در زمینه خودرو اعتقاد دارند که راننده باید مانند مشاهده چراغ قرمز بر روی صفحه نمایشگرها با آن رفتار کند یعنی یا با امداد تماس بگیرد و یا خودرو را بوسیله خودروبر به نمایندگی منتقل نماید و گروهی دیگر عقیده دارند که می‌توان با رعایت احتیاط کامل، با خودرو رانندگی نمود و به نمایندگی مراجعه کرد.

آنچه مسلم است این است که در حالتی که یک چراغ زرد رنگ بر روی صفحه نمایشگرها روشن شده است، وضعیت مسیری که خودرو باید طی نماید تا به نمایندگی برسد، بسیار تعیین کننده است به طور مثال شرایط سطح جاده اعم از خاکی بودن جاده، خیس بودن و یا یخ زده بودن آن و همچنین میزان شیب جاده، در تعیین اینکه خودرو بوسیله خودروبر به نمایندگی منتقل شود و یا راننده با احتیاط، اقدام به رانندگی نماید، بسیار مهم است لذا توصیه مجله رنو ایران این است که در صورت مشاهده چراغ زرد رنگ بر روی صفحه نمایشگرها، رفتاری مانند مشاهده چراغ قرمز رنگ بر روی صفحه نمایشگرها داشته باشید و به سرعت خودرو را متوقف کرده و با امداد خودرو تماس گرفته و یا خودرو را به‌وسیله خودروبر به نمایندگی منتقل نمایید تا در آنجا توسط متخصصین دوره دیده، عیب یابی شده و مشکل برطرف گردد.

What is the reason of the ABS system warning light turning on and what are its consequences?

Writer: Alireza Keramatian/ Renault IRAN Technical Hub and Network Manager