علائم خرابی وایر شمع را بشناسید

کلیه موتورهای بنزینی اعم از دوزمانه و چهارزمانه، کاربراتوری و انژکتوری، سیستم های پاشش معمولی و مستقیم(GDI)، تنفس طبیعی و توربوشارژر نیاز به عاملی برای انجام عمل احتراق دارند که این فرآیند، توسط یک سیستم پیچیده بنام سیستم جرقه انجام می شود.

موتورهای بنزینی اولیه که سیستم سوخت رسانی آنها از نوع کاربراتوری بودند، از یک کوئل و یک توزیع کننده جرقه شامل دلکو و چکش برق و شمع استفاده می کردند تا زمان تحویل جرقه را مطابق با شاخص های مختلفی از جمله ترتیب احتراق، دور موتور و بار وارده به آن انجام دهند. اکنون موتورهای جدیدتر که از سیستم های کامپیوتری بهره می برند، همان کار را به شکل دیگر و بسیار دقیق تر انجام می دهند. در این سیستم، دلکو و چکش برق حذف شده اند و کوئل های دوبل و کوئل های مدادی جایگزین آنها شده اند. وظیفه کوئل این است که ولتاژ را چند هزار برابر نماید تا شرایط برای ایجاد جرقه قوی در الکترودهای شمع مهیا گردد و مخلوط هوا و بنزین که تحت فشار قرار گرفته اند، محترق گردد.

وقتی صحبت از سیستم جرقه زنی موتور بنزینی می شود، همواره وایرهای شمع جزء قطعات بسیار حساس، ارزشمند و مهم دسته بندی می شوند. روکش این سیم ها از چند لایه تشکیل شده و بسیار ضخیم می باشند زیرا ولتاژ بالائی را از کویل را به شمع ها منتقل می کنند. 

از آنجا که فاصله بین وایر ها با موتور خیلی کم است و تقریبا این قطعات چسبیده به موتور می باشند لذا همواره در معرض مقدار قابل توجهی تنش حرارتی و الکتریکی قرار دارند و در نتیجه آنها را مستعد خرابی می کند. هنگامی که این اتفاق می افتد، طیف گسترده ای از علائم ظاهر می شود که باعث سردرگمی رانندگان می گردد.

خوشبختانه، کسانی که قادر به تشخیص این علائم هستند، اغلب می توانند به سرعت مشکل مورد نظر را برطرف کنند. برای اطلاعات بیشتر در مورد علائم مختلف مرتبط با خرابی وایر شمع، با مجله رنو ایران همراه باشید.

وایر شمع چه کاری انجام می دهد؟

همانطور که اشاره شد جریان در سیم پیچ های کوئل چندهزار برابر می شود و بعد از آن لازم است تا به شمع ارسال گردد. از آنجا که ارسال ولتاژ بالا، آن هم در محفظه موتور همواره با پیامدهای زیادی همراه است لذا روکش وایر از چند لایه ساخته شده است و ضخامت آن نسبت به سیم های دیگر موجود در خودرو بسیار زیاد است. به دلیل اینکه ولتاژ ارسالی به شمع مقدار بسیار بالائی در حدود 12 تا 14 هزار ولت می باشد لذا بین پایه های شمع پرش کرده و ایجاد قوس الکتریکی می شود و شرایط برای احتراق مهیا می شود. بنابراین قوس حاصل از پرش بین الکترودهای شمع، مسئول مشتعل کردن مخلوط هوا و سوخت موجود در هر محفظه احتراق می باشد.

آیا همه خودروها دارای وایر شمع هستند؟

در خودروهای کاربراتوری، عموما یک کوئل وجود داشت و سپس ولتاژ بوسیله دلکو و چکش برق توزیع شده و نهایتا بوسیله وایرها به شمع ها ارسال می گردید. بعد از اینکه سیستم های انژکتوری جایگزین سیستم های سوخت رسانی کاربراتوری شدند و قوانین سخت گیرانه ای در میزان آلایندگی خودروها وضع گردید، سیستم جرقه خودرو نیز دچار تحول زیادی شد. در خودروهای انژکتوری عموما دو مدل کوئل وجود دارد: کوئل دوبل و کوئل های مدادی. ساختار کوئل دوبل بدین صورت است که در کوئل در کنار هم و در یک مجموعه قرار گرفته است و هر کدام از آنها وظیفه دارند تا جریان لازم را برای دو سیلندر تامین نمایند و به همین دلیل، به آنها کوئل دوبل گفته می شود. در بعضی از این مدل ها مانند خودرو پراید و 405 مدل پائین وایرهای شمع قابل مشاهده می باشند و در بعضی مدل های دیگر، مانند خودرو 206 وایر شمع بصورت یک سیم ضخیم، قابل دیدن نمی باشند بلکه بصورت یک مجموعه(pack) روی شمع ها بسته می شوند. خودروهای جدیدتر مانند لوگان، مگان، کپچر و کولئوس از کوئل های مدادی بهره می برند،  در این خودروها برای هر سیلندر یک کوئل وجود دارد. کوئل های مدادی مستقیما بر روی شمع ها بسته شده و فقط یک کاور در محل اتصال کوئل و شمع وجود دارد. کوئل های مدادی دارای بیشترین کارائی در میان انواع کوئل ها می باشند.

علائم خرابی وایر شمع

وجود یک یا چند وایر شمع معیوب، اغلب با مجموعه ای از پیامدها و علائم همراه است. یادگیری روش عیب یابی و تشخیص این علائم می تواند در هنگام تلاش برای اصلاح وضعیت موجود و بازگرداندن خودرو به شرایط کارکرد مناسب ارزشمند باشد.

در زیر چندین مورد از رایج ترین علائم مرتبط با وایر شمع معیوب، مجموعه کوئل دوبل خراب و یا کوئل مدادی سوخته آورده شده است.

بد کار کردن خودرو در حالت درجا

یکی از رایج ترین علائم وایر شمع خراب، نامنظم کار کردن یا ریپ زدن موتور در حالت درجا کار کردن خودرو(دور Idle) است. این وضعیت اغلب هنگام روشن کردن خودرو و همچنین در وضعیتی که موتور سرد است و یا در هنگام توقف در ترافیک احساس می‌شود و باعث می‌شود تا صاحب خودرو یک نوع لرزش در موتور احساس نماید. این دور آرام که با لرزش همراه است و در عین حال توان موتور نیز ضعیف است، ناشی از عدم تعادل میزان گشتاور تولید شده توسط احتراق در یک سیلندر، نسبت به سیلندر های دیگر است.

احتراق ناقص خودرو

یکی دیگر از علائم خرابی وایر شمع، وجود احتراق ناقص(Misfire) قابل توجه در حداقل یک سیلندر است. این وضعیت اغلب در حالت شتابگیری، بسیار قابل توجه است و می‌تواند به صورت یک لرزش یا کاهش محسوس در قدرت احساس شود.

یک موتور که به هر دلیلی مانند خرابی وایر شمع، دارای احتراق ناقص در سیلندرها می باشد، در زمانیکه خودرو زیر بار است(بطور مثال تعداد سرنشین بیشتر، حمل بار زیاد، بکارگیری مصرف کننده های قوی مانند کولر و یا حرکت در سربالائی و ...) صدای بیشتری نسبت به حالتی که احتراق ناقص ندارد، ایجاد می کند.

چراغ چک موتور را بررسی کنید

چنانچه یکی از وایرها دچار مشکل شود که منجر به احتراق ناقص در سیلندر گردد و یا احتراق بطور کلی در یک سیلندر انجام نشود، کامپیوتر مدیریت موتور(ECU) می تواند احتراق ناقص و یا عدم کارکرد آن سیلندر را تشخیص داده و آنرا در قالب یک خطا در حافظه کامپیوتر ذخیره نموده و چراغ اخطار بر روی صفحه نمایشگرها روشن شود. این چراغ، به چراغ هشدار سیستم مدیریت موتور و یا چراغ چک موتور(Engine Check) معروف است. دقت شود که روشن شدن این چراغ دلایل زیادی دارد که توصیه می شود مطلبی را که در این خصوص در مجله رنو ایران با عنوان "دلایل روشن شدن چراغ هشدار سیستم مدیریت موتور و یا چراغ چک موتور(Engine Check) چیست؟ " وجود دارد، مطاله نمائید.

چه چیزی باعث خراب شدن وایر ها می شود؟

وایر های شمع ممکن است به یکی از چندین دلیل مختلف از کار بیفتند.

تنش حرارتی وایر شمع

اگرچه وایرهای شمع به شدت عایق بندی شده اند و برای مقاومت در برابر گرمای زیاد طراحی شده اند، اما به دلیل وجود حرارت زیاد در محفظه اتاق موتور، خصوصا حرارت ناشی از منیفولد دود(اگزوز) و بلوک سیلندر، 

هنگامی که این اتفاق می افتد، عایق وایر شمع، بیش از حد شکننده می شود و می تواند برق ولتاژ بالا(در حدود 12 تا 16 هزار ولت) را به بدنه خودرو یا موتور انتقال دهد(اتصال دهد.) که موجب اختلال در عملکرد موتور و حتی بعضی قطعات دیگر از جمله ایجاد پارازیت در رادیو شود.

اصطکاک

وایرها نیز می توانند در برابر اصطکاک تسلیم شوند. این زمانی اتفاق می‌افتد که وایرهای شمع موتور در امتداد لبه‌های ناهموار یا تیز ساییده می‌شوند و در نهایت سوراخی در عایق محافظ سیم ایجاد می‌شود. درست مانند مثال بالا، این بخش عایق که به تازگی در معرض خطر قرار گرفته است، مسیر مناسبی را برای انتقال انرژی الکتریکی به زمین فراهم می کند.

لرزش

بعضی از متخصصین و محققین موتور اعتقاد دارند که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض لرزش یکی دیگر از دلایل اصلی خرابی سیم شمع است. موتور یک وسیله نقلیه دائماً می‌لرزد و می‌لرزد و باعث ایجاد درجه خاصی از خستگی در رشته‌های داخلی وایر شمع می‌شود. با گذشت زمان، این باعث ایجاد مقاومت اضافی در وایر شمع می شود و در نتیجه، باعث گرم شدن بیش از حد و تخریب بیشتر وایر شمع می شود. در موارد شدید، عایق سیم حتی می تواند شروع به ذوب شدن کند. البته بعضی از متخصصین نیز اعتقادی به این ندارند.

وایرهای شمع چقدر دوام می آورند؟

عمر متوسط مجموعه ای از وایرهای شمع تقریباً 90.000 تا 130.000 کیلومتر است، البته لازم به ذکر است که عمر متوسط وایرهای شمع به عوامل دیگری مانند چگونگی نگهداری از خودرو، میزان فشاری که راننده به موتور می آورد، شرایط آب و هوائی و ... نیز بستگی دارد و ممکن است خیلی زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد.

با این حال، بازدید و تعویض وایرهای شمع موتور به‌ عنوان یک شاخص در فرآیند نگهداری و تعمیر موتور و یک عامل پیشگیرانه، بسیار مهم است.

اگر نسبت به بازدید و تعویض بموقع وایر شمع ها توجه نشود و یا در تعویض آنها اهمال گردد، ممکن است شرایط برای ایجاد احتراق ناقص مهیا شده و به مرور زمان منجر به افزایش مصرف سوخت و آسیب دیدن مبدل کاتالیزور(کاتالیست) گردد. این به نوبه خود ممکن است منجر به تحمیل هزینه های زیادی به صاحب خودرو گردد.

آیا وایرهای شمع یونیورسال هستند؟

همه وایرهای شمع به یک اندازه ایجاد نمی شوند. در واقع، اکثر وایرهای شمع برای کاربرد خاصی طراحی شده اند که برای آن در نظر گرفته شده اند. این باعث می‌شود که اکثر وایرهای شمع‌ها ماهیت جهانی نداشته باشند.

مهمتر از همه، عمده وایرهای امروزی به طول مشخصی ساخته می‌شوند که به آنها اجازه می‌دهد کاملاً روی موتوری که برای آن مشخص شده‌اند قرار بگیرند.

با این وجود، هنوز هم می‌توان وایرهای شمع‌های عمومی را سفارش داد که برای برش طولی در نظر گرفته شده‌اند، همانطور که بر اساس کاربرد خاص درخواست می‌شود. با این حال، آماده سازی این وایرها برای استفاده نیاز به زمان و برنامه ریزی بیشتری دارد. وایرهای شمع جرقه زنی از این نوع معمولاً به وضوح روی بسته بندی آنها برچسب "یونیورسال" می زنند.

هزینه تعویض وایر شمع

استفاده از قطعه اصلی علاوه بر اینکه باعث می شود استانداردهای سازنده خودرو رعایت شود، افزایش عمر وسیله نقلیه را هم تضمین می کند. قیمت وایر شمع اصلی ممکن است از نمونه های تقلبی بالاتر باشد اما امنیت و کارایی بالاتری را برای شما به ارمغان می آورد.

آیا شمع ها باید همزمان تعویض شوند؟

در حالت ایده‌آل، شمع‌ها و همچنین وایر شمع باید در صورت امکان به صورت یک مجموعه کامل تعویض شوند. در این خصوص همگی کارخانه های تولیدکننده خودرو توصیه می کنند تا صاحب خودرو مطابق جدول زمانی و بر اساس میزان پیمایش (کیلومتر کارکرد) خودرو، جهت انجام سرویس‌های دوره‌ای، به تعمیرگاه مجاز مراجعه نماید و در آنجا بازدیدهای لازم انجام گرفته و بعضی از قطعات مانند شمع ها تعویض گردند. تعویض بعضی از قطعات مطابق جدول زمانی و بر اساس میزان پیمایش (کیلومتر کارکرد) خودرو از تعویض سلیقه ای نیز جلوگیری بعمل می آورد.

بنابراین، تعویض شمع ها یا وایرهای شمع در یک مجموعه کامل، نه تنها قطعه معیوب را جایگزین می کند، بلکه سایر اجزای مشابه قدیمی را نیز جایگزین می کند.

انجام این روش تعمیر و نگهداری باعث صرفه جویی در زمان و نیروی کار در کیلومترهای بالا می شود و در عین حال احتمال بروز خرابی های مشابه در کوتاه مدت را نیز کاهش می دهد. این می تواند هنگام تلاش برای نگه داشتن یک وسیله نقلیه در جاده، به مطمئن ترین شکل ممکن، ارزش زیادی داشته باشد.