ابزار مخصوص در تعمیرات خودرو چیست و چه کاربردی دارد؟
نویسنده: علیرضا کرامتیان، مدیر مرکز فنی(آموزش و پشتیبانی فنی، گارانتی) و شبکه نمایندگی های خدمات پس از فروش شرکت رنو ایران
کلیه نمایندگی‌ها و تعمیرگاه‌هایی که خودروهای سواری در آنها تعمیر می‌شوند، علاوه بر ابزار عمومی مانند انواع آچار رینگی، آچار تخت، انواع پیچ‌گوشتی، جعبه بکس، آچار فرانسه و.... و همچنین تجهیزات کارگاهی مانند جک چهارستون، جک دو ستون، جک موتور درآور، موتوربند تعمیرگاهی، دستگاه شستشوی قطعات، دستگاه شارژ باتری، دستگاه شارژ گاز کولر، انواع پولی‌کش‌ها، انواع پرس‌ها و غیره... مجهز به تجهیزات مخصوص دیگری هستند که تحت عنوان دستگاه عیب‌یاب و ابزار مخصوص شناخته می‌شوند. در خصوص دستگاه عیب‌یاب، مطلبی تحت عنوان " دستگاه دیاگ چیست و چه کاری انجام می‌دهند؟ " وجود دارد که توصیه می‌شود آن را مطالعه فرمایید.
در این مقاله قصد داریم تا در مورد ابزار مخصوص مورد استفاده در تعمیرات خودرو در شبکه خدمات پس از فروش توضیحاتی ارائه نماییم تا صاحبان خودرو در انتخاب تعمیرگاه مناسب، دقت بیشتری کنند و دچار مشکل نشوند.
ابزار مخصوص و یا Special Tools ابزارهایی هستند که توسط طراحان و مهندسین هر خودرو، جهت تعمیرات همان خودرو ساخته شده و در اختیار شبکه نمایندگی‌های خدمت پس از فروش که مجوز تعمیرات آن خودرو را دارند، قرار داده می‌شوند و واحد آموزش خدمات پس از فروش، چگونگی و طرز استفاده از آنها را به کارشناسان و تعمیرکاران شبکه خدمات پس از فروش آموزش می دهند. این ابزارآلات بطور مثال فقط برای تعمیرات موتور و یا گیربکس و یا سیستم دیگری مانند سیستم تعلیق و فرمان که بر روی آن خودرو و یا خودرو دیگری که از همین موتور و گیربکس بهره می‌برند و یا همین سیستم تعلیق و فرمان بر روی آن نصب شده‌اند، می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند و شاید هیچ‌گونه استفاده دیگری نداشته باشند.
بطور مثال ابزار مخصوص تایم گرفتن خودروهای رنو تندر 90 ، ساندرو و ساندرو استپ وی از چهار قطعه تشکیل شده است که تصاویر آنها را می‌توانید در زیر مشاهده کنید:
دو عدد از ابزارهای فوق مطابق آنچه در زیر نمایش داده شده است، برای این بکار می‌رود که میل‌سوپاپ‌ها با دقت بالا در جای خود قرار گیرند:
و یکی از آنها که بر روی بلوک سیلندر نصب می‌شود و در تصاویر زیر نمایش داده شده است، بدین منظور بکار گرفته می شود که میل‌لنگ در جای صحیح خود و بصورت کاملا دقیق قرار گیرد.
بدون این ابزار، عمل تنظیم میل‌لنگ و میل‌سوپاپ‌ها به‌درستی انجام نخواهد شد.
آخرین ابزار برای عملیات تایم گیری موتور خودروهای تندر 90، ساندرو و ساندرو استپ وی، در واقع یک میله بلند است که یک بکس ستاره‌ای برای باز و بست پیچ مربوط به هرزگرد، در یک طرف آن تعبیه شده است. به دلیل اینکه در محفظه موتور، فضای کمی برای باز و بست پیچ مربوط به هرزگرد وجود دارد و با توجه به اینکه هرزگرد می‌بایست به عنوان آخرین قطعه از مجموعه قطعات سیستم تایمینگ موتور نصب شود لذا از این ابزار، برای محکم کردن پیچ هرزگرد استفاده می‌شود. عدم استفاده از ابزار مخصوص‌های عنوان شده موجب خواهد شد که عمل تایم گیری بدرستی انجام نگیرد و یا بعد از تعویض کیت تسمه تایم، عملکرد موتور با مشکل مواجه شده و یا لرزش داشته باشد.
ابزار فوق، علاوه بر اینکه در موتور خودروهای تندر، ساندرو و ساندور استپ وی مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای موتور خودرو مگان با موتور 1600cc و کلیه خودروهایی که مجهز به موتور K4M هستند نیز می‌تواند بکار گرفته شود و هیچ‌گونه استفاده دیگری ندارند.
نمونه دیگری از ابزارآلات مخصوص که در تعمیرات مورد استفاده قرار می‌گیرد و بدون وجود آن، تعمیرات امکان پذیر نخواهد بود، ابزار مخصوص تعویض کلاچ و تعمیر اساسی مربوط به گیربکس خودرو کپچر است که در زیر می‌توانید تصاویری از تعدادی آنها را مشاهده نمایید:
قطعاً چنانچه تعمیرکار و یا مکانیک ابزارآلات فوق را در اختیار نداشته باشد و آموزش های لازم را در خصوص چگونگی استفاده و بکارگیری از آنها ندیده باشد، نمی‌تواند بدرستی تعمیرات را انجام دهد. بعضی از تعمیرکاران از ابزارآلات مشابه و یا از ابزارآلات عمومی استفاده می‌کنند که نه تنها انجام تعمیرات به‌درستی انجام نمی‌گیرد بلکه موجب می‌گردد تا به قطعات گیربکس، آسیب‌های زیادی وارد شده و هزینه‌های زیادی به صاحبان خودرو تحمیل گردد.
ابزارآلات مخصوص، محدود به تعمیرات موتور و گیربکس نمی‌شوند بلکه جهت تعمیرات قسمت‌های دیگر مانند سیستم تعلیق و سیستم فرمان و غیره نیز بکار می‌روند. در زیر تصویری از یک ابزار مخصوص را می‌توانید مشاهده نماید که برای خارج‌کردن سیبک فرمان لازم است مورد استفاده قرار گیرد که متأسفانه تعمیرکاران به جای بکارگیری این ابزار، از چکش برای خارج‌کردن آن استفاده می‌کنند که این کار ممکن است آسیب‌هایی به سیستم تعلیق وارد نماید.
ابزارآلات مخصوص، صرفاً از فلز ساخته نشده‌اند بلکه بعضی از آنها مانند ابزار مخصوص معرفی سنسور باد لاستیک خودروهایی که مجهز به این سیستم هستند(TPMS)، دارای ساختاری شبیه دستگاه عیب‌یاب و دستگاه مولتی‌متر هستند که در شکل زیر نمایش داده شده است:
چنانچه یکی از سنسورهای باد لاستیک خودرو بطور مثال در اثر ضربه و یا تصادف، آسیب ببیند و نیاز به تعویض داشته باشد، لازم است تا عملیات معرفی(Learning) بوسیله این ابزار مخصوص و نیز با دستگاه عیب‌یاب خودرو انجام گیرد، در غیر این صورت چراغ هشدار باد لاستیک خودرو بر روی صفحه نمایشگرها همواره روشن خواهد ماند و سیستم به‌درستی کار نخواهد کرد.
ابزار مخصوص دیگری که در تعمیرات خودرو همواره مورد استفاده قرار گیرد، ابزار جازدن کاسه‌نمدهای مختلف مانند کاسه‌نمد میل‌لنگ سمت تسمه تایم، کاسه‌نمد میل‌لنگ سمت گیربکس، کاسه‌نمد شفت ورودی گیربکس، کاسه‌نمدهای پلوس‌ها هستند، چنانچه تعمیرکار این ابزارهای مخصوص را در اختیار نداشته باشد، مجبور است تا از ابزار عمومی مانند پیچ‌گوشتی و به روش‌های غیرعلمی و بصورت تجربی اقدام به جازدن کاسه‌نمد نماید که ممکن است بعد از مدت کوتاهی، از کاسه‌نمد، روغن نشت نماید. در زیر می‌توانید نمونه‌ای از ابزار مخصوص جازدن کاسه‌نمد با سایزهای مختلف را مشاهده نمایید.
همان‌طور که در بالا توضیحاتی در خصوص ابزار مخصوص به همراه تصاویری از آنها ارائه گردید، این ابزارآلات توسط شرکت خودروسازی طراحی و ساخته شده و جزء ابزارآلات عمومی تعمیرگاهی محسوب نمی‌شوند و صرفاً جهت تعمیر قسمت خاصی کاربرد دارد و هیچ کاربرد دیگری ندارند. این ابزارآلات توسط شرکت تولید کننده خودرو در اختیار شبکه خدمات پس از فروش قرار می‌گیرد و واحد آموزش فنی دوره‌هایی را برای کارشناس فنی و تعمیرکاران هر نمایندگی برگزار می‌نماید و ایشان چگونگی استفاده از آنها را به‌صورت تئوری و عملی آموزش دیده و تمرین می‌کنند. بعضی از تعمیرات قسمت‌های مختلف بدون وجود ابزار مخصوص امکان پذیر نمی‌باشد بدون استفاده از آنها، تعمیرات کیفیت لازم را نداشته و آسیب دیدن قطعات را به دنبال خواهد داشت لذا توصیه می‌شود که جهت انجام تعمیرات اتومبیل خود، به نمایندگی‌های شبکه خدمات پس از فروش که مجهز به ابزار مخصوص بوده و دارای کارشناس و پرسنل فنی آموزش دیده هستند و موظف هستند تا کلیه استانداردهای عیب‌یابی و تعمیرات را رعایت نمایند، مراجعه فرمائید.
What is "Special Tool" and its usage in vehicle repairs
Writer: Alireza Keramatian/ Renault IRAN Technical Hub and Network Manager