چگونه از کولر خودرو نگهداری کنیم؟

نویسنده: علیرضا کرامتیان، مدیر مرکز فنی(آموزش و پشتیبانی فنی، گارانتی) و شبکه نمایندگی های خدمات پس از فروش شرکت رنو ایران

سیستم تهویه مطبوع خودرو یکی از پرکاربردترین سیستم‌هایی است که در فصل گرما، مورد استفاده قرار می‌گیرد و عدم عملکرد صحیح و یا کاهش کارائی آن، نارضایتی و شکایت سرنشینان خودرو را به همراه خواهد داشت.
 
همواره یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های مالکان خودرو، چگونگی فرآیند نگهداری و سرویس کولر است و متأسفانه اظهار نظر و توصیه‌های بعضی از افرادی که در این خصوص تخصص کافی ندارند و یا به دنبال سوء استفاده هستند، بر نگرانی‌ صاحبان خودرو می‌افزاید. علاوه بر این، استفاده از ابزارآلات و دستگاه‌های سنتی و انجام تعمیرات بصورت نادرست، موجب تشدید نگرانی‌های مشتریان و سردرگمی آن‌ها می‌شود.

در این مقاله قصد داریم تا هر آنچه در خصوص نگهداری، سرویس و تعمیرات سیستم تهویه مطبوع خودرو لازم است، بیان کنیم تا مالکان خودرو بدانند که وقتی سیستم تهویه مطبوع خودرو دچار نقصی می‌شود و یا اگر احساس می‌کنند که کارائی آن کاهش یافته است، چه کاری انجام دهند و به کجا مراجعه کنند و همچنین در فصل سرما برای نگهداری سیستم کولر خودرو چه کاری انجام دهند.

عمل خنک کاری و جذب رطوبت در سیستم تهویه مطبوع خودرو، یک فرآیند کاملاً فیزیکی است و بر اساس تغییر حالت مایع به گاز و همچنین تغییر حالت گاز به مایع انجام می‌گیرد، در این عملیات چندین سیستم دیگر مشارکت دارند. سیستم کولر خودرو در صورتی دارای بالاترین کارائی هست که همه سیستم‌ها وظیفه خود را به‌درستی انجام دهند و عملیات نگهداری و سرویس‌های لازم، با دقت انجام گیرد.

از آنجا که کولر خودرو یک سیستم است لذا همه قطعات آن در فرآیند خنک کاری و جذب رطوبت محیط، سهم دارند و عدم عملکرد صحیح هرکدام، موجب می‌شود که یا سیستم بطور کامل از کار بیفتد و یا از کارائی آن کاسته شود. شاید بتوان چنین گفت که مهم‌ترین قطعه در سیستم تهویه مطبوع، کمپرسور است که عمل سخت کمپرس کردن گاز را به عهده دارد. در بعضی از جزوات و مقالات از کمپرسور کولر به‌عنوان قلب سیستم کولر نام‌ برده می‌شود.

کمپرسور کولر انرژی مورد نیاز خود را از طریق یک تسمه از موتور دریافت می‌کند و گازی که از اواپراتور به سمت آن هدایت می‌شود را فشرده و به کندانسور هدایت می‌کند. مطابق تعاریف فیزیک، مولکول‌های گاز همواره دارای جنب‌ و جوش بالا بوده و در حالت عادی، فاصله آنها از هم زیاد است و همواره در حال برخورد با یکدیگر هستند. وقتی عمل فشرده شدن گاز توسط کمپرسور کولر انجام می‌گیرد، فاصله مولکول‌ها از هم کمتر می‌شود و برخورد آن‌ها با یکدیگر زیادتر می‌گردد، به همین دلیل کمپرسور کولر انرژی بسیار زیادی از موتور می‌گیرد و قطعات مکانیکی موجود در آن همواره تحت‌ فشار و استهلاک زیادی هستند. نزدیک‌تر شدن مولکول‌ها و افزایش برخورد آنها به دلیل فشرده شدن، موجب می‌شود تا دمای گازی که از کمپرسور خارج می‌شود، خیلی بالا باشد. این گاز توسط یک لوله و شیلنگ به کندانسور ارسال می‌شود؛ عبور جریان هوا از کندانسور موجب خنک شدن گاز و تبدیل آن به مایع می‌شود. جریان هوا در اثر حرکت خودرو و فن کندانسور ایجاد می شود، این فرآیند با عبور مایع از قطعه‌ای بنام رطوبت‌گیر یا خشک‌کن ادامه پیدا می‌کند تا وارد شیر انبساط شود.

شیر انبساط ضمن کاهش فشار مایع، شرایط را برای تبدیل مایع به گاز مهیا می‌کند و آن را به اواپراتور ارسال می‌کند. در اواپراتور ماهیت ماده تغییر می‌کند و مایع، گرمای محیط را جذب کرده و به گاز تبدیل می‌شود، این تغییر ماهیت و جذب گرمای محیط، موجب می‌شود تا بدنه اواپراتور به‌شدت سرد شود و دمای آن به حدود صفر درجه سانتی گراد و حتی کمتر برسد. یک فن در مقابل اواپراتور تعبیه شده است و موجب عبور هوا از لابه‌لای پره‌های اواپراتور می‌شود، اواپراتور که به‌شدت سرد شده است، گرما و رطوبت هوای عبوری را جذب می‌کند و هوای سرد که رطوبت آن نیز گرفته شده است، به داخل کابین سرنشینان راه می‌یابد. گاز بعد از خارج شدن از اواپراتور بوسیله یک لوله آلومینیومی به کمپرسور راه می‌یابد.

هرکدام از قطعات این چرخه اگر نتوانند وظایف خود را به‌درستی انجام دهند، کارائی سیستم کاهش می‌یابد و عمل خنک کاری و جذب رطوبت بدرستی انجام نخواهد شد.

مدار سیستم تهویه مطبوع کاملاً ایزوله می باشد و به‌هیچ‌ عنوان با محیط خارج ارتباط ندارد، یعنی هیچگونه ماده ای مانند گاز و یا روغن به آن داخل و یا از آن خارج نمی شود و فقط دارای تبادل حرارتی با محیط بیرون می باشد. در داخل سیستم با توجه به نوع خودرو، مقداری گاز و مقداری روغن مخصوص وجود دارد، به‌عنوان مثال در خودروهای خانواده X90، در مدل‌های قدیمی 750 گرم و در مدل‌های جدید 410 گرم و حدود 150cc روغن وجود دارد، نوع گاز به کار رفته R134a و نوع روغن SP10 است. اگر هیچ‌گونه نشتی در سیستم وجود نداشته باشد، هیچ دلیلی وجود ندارد که گاز و روغن تخلیه شود و یا از میزان آن‌ها کاسته شود لذا به‌عنوان اولین توصیه در نظر داشته باشید که اگر چند نکته خیلی ساده به‌ عنوان نگهداری سیستم کولر رعایت شود، هیچ‌گونه نیازی به شارژ گاز کولر در هر سال وجود ندارد.

کندانسور در محلی قرار گرفته است که همواره در معرض عبور گرد و غبار و پاشیدن گل‌ و لای است، همچنین حشرات نیز با آن برخورد کرده و بعد از مُردن، به آن می‌چسبند که همین امر موجب تشکیل یک‌ لایه عایق با ضخامت خیلی کم بر روی کندانسور شده و پیامد آن این است که کندانسور نمی‌تواند تبادل حرارتی مناسبی با محیط بیرون داشته باشد و در نتیجه کندانسور بخوبی خنک نمی‌شود و نهایتاً کارایی سیستم کاهش خواهد یافت لذا یکی از کارهایی که لازم است انجام شود این است که هر ساله، حداقل یک‌ بار کندانسور شسته شود، لازم به ذکر است که در هنگام شستشو باید دقت شود تا آسیبی به کندانسور نرسد.

برای روشن شدن کولر، لازم است تا راننده کلید کولر را فشرده و سلکتور فن داخل اتاق را روی یکی از شماره‌ها قرار دهد. به‌ عبارت‌ دیگر برای روشن شدن سیستم تهویه مطبوع، می‌بایست هم کلید کولر و هم یکی از دورهای سلکتور فن فعال باشند و در صورت خرابی یکی از آن‌ها، کمپرسور فعال نخواهد شد. به لحاظ الکتریکی، این دو کلید بصورت سری هستند. بعد از اینکه دستور روشن شدن کولر به کامپیوتر موتور رسید، کامپیوتر موتور سه پارامتر و یک وضعیت را کنترل می‌کند، اگر همه آن‌ها شرایط مناسب را داشتند، آنگاه کامپیوتر موتور اجازه روشن شدن کولر را صادر کرده و رله مربوط به کمپرسور کولر فعال می‌شود، این موارد عبارتند از:

1- وضعیت روشن بودن موتور

2- پارامتر میزان گاز موجود در سیستم

3- پارامتر دمای مایع خنک کننده موتور

4- پارامتر میزان بار وارده به موتور

اولین موردی که توسط کامپیوتر موتور بررسی می‌شود، وضعیت روشن بودن موتور است، کامپیوتر موتور از طریق سنسور دور موتور از روشن بودن موتور مطلع می‌شود لذا اگر موتور روشن نباشد، دستور فعال شدن کمپرسور، توسط کامپیوتر موتور صادر نخواهد شد، همچنین وقتی موتور روشن و کمپرسور کولر در حال کار است، اگر موتور به هر دلیلی خاموش شود، کامپیوتر موتور، رله مربوط به کمپرسور را غیر فعال می‌کند، این کار برای این است که در هنگام استارت زدن، موتور استارت خودرو تحت فشار قرار نگیرد.

مورد دیگری که توسط کامپیوتر موتور کنترل می‌شود، میزان گاز موجود در سیستم است، برای این منظور یک سنسور در مسیر ورود گاز به کندانسور(یعنی در محلی که گاز دارای بیشترین فشار می باشد) تعبیه شده است، اگر فشار گاز از حدی کمتر(حدود دو بار) و یا از مقداری بیشتر(حدود 27 بار) باشد، کامپیوتر موتور اجازه فعال شدن کمپرسور کولر را نمی‌دهد، همچنین اگر کولر روشن باشد و به هر دلیلی فشار گاز کولر از حدی کاهش یابد و یا از مقداری بیشتر شود، کامپیوترِ موتور، رله مربوط به کمپرسور کولر را غیر فعال خواهد کرد.

پارامتر دیگری که برای فعال شدن کمپرسور لازم است تا توسط کامپیوتر موتور بررسی شود، دمای مایع خنک‌کننده موتور است، چنانچه دمای مایع خنک‌کننده موتور از حدی بالاتر باشد، اگر راننده کولر را روشن کند، کمپرسور کولر فعال نخواهد شد، کامپیوتر موتور توسط سنسور دمای مایع خنک‌کننده موتور که بر روی هوزینگ ترموستات نصب است، از دمای مایع خنک‌کننده موتور مطلع می‌گردد، همچنین هنگامیکه کولر روشن است، چنانچه دمای مایع خنک‌کننده موتور از حدی بیشتر شود، رله مربوط به کمپرسور کولر، توسط کامپیوتر موتور غیر فعال می‌گردد، به‌ عبارت‌ دیگر چون فعال شدن کولر باعث شود که فشار بیشتری به موتور وارد شود و ممکن است دمای موتور باز هم افزایش یابد، کامپیوتر موتور از روشن شدن کمپرسور کولر جلوگیری می‌نماید تا به موتور آسیبی نرسد.

مورد دیگری که توسط کامپیوتر موتور، تحت بررسی قرار می‌گیرد، بار وارده به موتور است، به‌ عبارت‌ دیگر کامپیوتر موتور با توجه به اطلاعاتیکه در هر لحظه، از سنسورهای مختلف از جمله سنسور پدال گاز، سنسور فشار منیفولد(MAP)، سنسور دور موتور و دیگر سنسورها دریافت می‌کند، به میزان بار وارده به موتور پی برده و اگر موتور تحت بار باشد، اجازه فعال شدن کمپرسور کولر را صادر نمی‌کند و اگر کمپرسور کولر در وضعیت فعال باشد و با توجه تغییر شرایط جاده و یا تغییر سبک رانندگی، موتور تحت بار قرار گیرد، کامپیوتر موتور، کمپرسور کولر را غیرفعال خواهد نمود.

با توجه به آنچه عنوان شد، کلیه پیش‌بینی‌ها و تدابیر لازم در طراحی سیستم تهویه مطبوع و مدیریت آن، انجام‌گرفته است لذا راننده می‌تواند در هر وضعیتی، بدون اینکه نگران مسئله خاصی باشد، اقدام به روشن کردن کولر کند، اگر خودرو در یک سربالائی با تعداد سرنشینان زیاد و یا در یک روز تابستانی و در اوج گرما در حال حرکت است، راننده می‌تواند بدون نگرانی، کولر را روشن نماید، کامپیوتر موتور همه موارد را کنترل کرده و اگر شرایط را مناسب ببیند، کمپرسور را فعال خواهد کرد و اگر ببیند که شرایط مناسب نیست و ممکن است روشن شدن کولر، موجب اختلال در عملکرد موتور شود، کامپیوتر موتور اجازه روشن شدن کمپرسور را صادر نخواهد کرد.

اگر خودرو با دور موتور بالا در حال حرکت است، توصیه می‌شود که در خودروهای مجهز به گیربکس دستی، راننده پا را از روی پدال گاز برداشته، گیربکس را خلاص کند و سپس کولر را روشن کند و مجددا گیربکس را در دنده مناسب قرار داده و به راه خود ادامه دهد، این کار موجب می‌شود تا به‌طور ناگهانی، گشتاور زیادی به کلاچ برقی کمپرسور وارد نشود و قطعات داخلی کمپرسور آسیب نبینند. همچنین در خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک نیز لازم است تا ابتدا راننده از فشردن پدال گاز صرف‌نظر کرده و دسته‌دنده را به N، تغییر وضعیت دهد و سپس اقدام به روشن نمودن کولر کرده و بعد از آن مجدداً دسته‌دنده را در موقعیت D قرار داده و به مسیر خود ادامه دهد.

اگر شما نسبت به اتومبیل خود خیلی حساس هستید، بهتر است زمانی کولر را روشن کنید که خودرو حرکتی نداشته باشد و موتور در دور آرام در حال کار کردن باشد.

اگر مدت‌زمان زیادی است که کولر روشن نشده است، روغن موجود در کمپرسور ممکن است ته‌ نشین شده و بر روی تمامی قطعات به‌صورت یکسان و یکنواخت وجود نداشته باشد، لذا توصیه می‌شود که در این حالت حتماً کولر را در وضعیت خلاص و دور آرام روشن نمایید و اجازه دهید تا موتور چند دقیقه در همان دور آرام کار کند، سپس شروع به حرکت نمایید.

به دلیلی که در بالا عنوان شد توصیه می شود که در فصل سرما که از کولر استفاده نمی شود، حداقل یک بار در ماه کولر را روشن کنید تا کمپرسور برای یک الی دو دقیقه کار کند، این عمل موجب می شود که روغن در سیستم جریان پیدا کرده و کلیه قطعات مکانیکی کمپرسور به روغن آغشته شوند، این عمل موجب افزایش عمر کمپرسور کولر خواهد شد.

عمده ترین وظایف روغن در مدار سیستم تهویه مطبوع به شرح زیر می باشد:

1- روان کاری قطعات مکانیکی کمپرسور 

2- خنک کاری قطعات مکانیکی کمپرسور 

3- نشت بندی دریچه ها و سوپاپ های کمپرسور

4- جلوگیری از زنگ زدگی قطعات داخلی کمپرسور

وجود روغن در مدار برای عملیات روان کاری و خنک کاری قطعات مکانیکی کمپرسور و همچنین برای نشت بندی دریچه‌های آن می باشد لذا چنانچه مقدار این روغن در سیستم از حد استاندارد کمتر باشد، موجب می‌شود که قطعات داخلی کمپرسور آسیب ببینند، همچنین اگر عملیات نشت بندی دریچه‌های داخلی کمپرسور به‌خوبی انجام نگیرد، مکش و کمپرس گاز بخوبی انجام‌ نشده و کارائی کمپرسور به‌شدت کاهش خواهد یافت لذا در اینجا نکته بسیار مهمی وجود دارد که متأسفانه توسط تعمیرکاران رعایت نمی‌شود. فرض کنید که یک خودرو نیاز به تعمیرات اساسی موتور دارد و این در حالتی است که سیستم کولر خودرو بخوبی کار می کند، تعمیرکار بوسیله دستگاه اتوماتیک شارژ گاز کولر، گاز موجود در سیستم را تخلیه می‌کند، در این فرآیند مقداری روغن نیز مکش و از مدار تخلیه می‌شود، تعمیرکار می بایست تا مقدار دقیق روغن تخلیه شده را یادداشت و پس از اتمام تعمیرات و نصب مجدد سیستم کولر، مقدار گاز مورد نیاز و همچنین مقدار روغنی که قبلاً تخلیه شده بود را به سیستم تزریق کند و این روغن می‌بایست حتماً نو باشد و از تزریق روغن کهنه به سیستم باید پرهیز گردد. این در حالی است که متأسفانه اکثر تعمیرکاران این نکته بسیار ظریف و مهم را رعایت نمی‌کنند و از تزریق روغن نو خودداری می‌کنند، عدم تزریق روغن به سیستم موجب می‌شود تا عملیات روانکاری و خنک کاری در کمپرسور انجام نشده و کمپرسور آسیب ببیند و به دلیل فرار گاز از سوپاپ‌ها و دریچه‌های داخل کمپرسور، فشردن گاز به‌خوبی انجام نگیرد و کارایی سیستم تهویه مطبوع به‌شدت پائین بیاید.

چنانچه به هر دلیلی لازم باشد تا قطعه‌ای از سیستم تهویه مطبوع تعویض گردد، می بایست به مدار، روغن تزریق گردد، این مقدار با توجه به نوع خودرو متفاوت است، بطور مثال در خودروهای رنو تندر 90، رنو ساندرو، رنو ساندرو استپ وی، رنو تندر پیکاپ و رنو تندر پلاس، میزان روغن تزریق شده بعد از تعمیرات، مطابق جدول زیر است:

جدول مقادیر روغن که باید بعد از تعویض اجزاء، به سیستم اضافه شود:

نکته دیگری که در زمان دمونتاژ قطعات سیستم کولر باید رعایت شود این است که هر قطعه‌ای اعم از شیلنگ‌ها، لوله‌ها، کندانسور و غیره که باز می‌شود، لازم است مسیر ورود و خروج آن‌ها به‌وسیله دریچه مناسب مسدود گردد، علت این است که روغن موجود در سیستم تهویه مطبوع خاصیت جذب رطوبت محیط دارد و اگر مسیر ورودی و خروجی قطعات سیستم، مسدود نشوند، رطوبت موجود در محیط توسط روغن جذب‌شده و علاوه بر اینکه موجب فرسودگی زودرس روغن می‌شود، در فرآیند خنک کاری نیز اختلال ایجاد شده و موجب می‌گردد تا کارائی سیستم به‌شدت افت پیدا کند. جذب رطوبت هوا بوسیله روغن سیستم تهویه تا جایی مهم است که توصیه می‌شود تا درب ظروف روغن سیستم تهویه که مقداری از آن استفاده شده است، به‌اندازه‌ای محکم شود که هوا به‌هیچ‌عنوان به داخل آن نفوذ نکند.

فرآیند تخلیه و شارژ گاز کولر بدین ترتیب است که دستگاه شارژ گاز اتوماتیک استاندارد ابتدا عملیات مکش را انجام می‌دهد، این کار موجب می‌شود تا گاز، روغن و رطوبت از سیستم تخلیه شود، میزان گاز تخلیه بر حسب گرم و مقدار روغن مکش شده بر حسب سانتی‌متر مکعب (cc) از طریق دستگاه اعلام می‌گردد، سپس عملیات تست نشتی سیستم انجام می‌گیرد، دستگاه شارژ گاز کولر، مدار را مطابق زمانی که اپراتور تعیین می‌کند، در وضعیت خلأ نسبی نگه می‌دارد، چنانچه سیستم دارای نشتی باشد و از جایی، هوا به داخل سیستم راه یابد، دستگاه آن را حس کرده و اعلام می‌کند و تعمیرکار موظف است تا محل نشتی را به کمک ابزار مخصوص پیدا کند.

لازم به ذکر است فرآیند پیدا کردن محل نشتی بدین‌صورت است که باید گاز به سیستم تزریق شود، سپس ابزار مخصوصی که به گاز کولر حساس است را در نزدیک محل‌هایی که احتمال می‌رود که نشتی داشته باشند، به‌آرامی حرکت می‌دهیم، دستگاه در صورت حس کردن گاز، پیام اخطار نشت گاز خواهد داد، اگر ابزار مخصوص در اختیار نباشد، تعمیرکار می‌بایست گاز به سیستم تزریق کند و به‌وسیله کف و صابون محل دقیق نشتی را پیدا کند، این در حالی است که بعضی از تعمیرکاران که دارای دستگاه اتوماتیک نیستند و یا به دلیل گران بودن قیمت گاز، هوای فشرده به سیستم تزریق می‌کنند و سپس بوسیله کف و صابون اقدام به یافتن محل نشتی می‌نمایند.

این کار کاملاً اشتباه است زیرا تزریق هوا به سیستم موجب می‌شود تا رطوبت موجود در محیط، به همراه هوا وارد سیستم شده و توسط خشک‌کن و همچنین به‌وسیله روغن موجود در سیستم جذب شود، پیامد جذب شدن رطوبت محیط توسط خشک‌کن و روغن سیستم این است که بعد از اینکه نشتی برطرف شد و گاز تزریق گردید، به دلیل وجود رطوبت در مدار، کارائی سیستم خنک کاری به‌ شدت پائین می‌آید و وقتی کمپرسور وارد مدار می‌شود، توان موتور به‌ شدت کاهش می‌یابد و نارضایتی شدید راننده را به همراه خواهد داشت.

یکی از موارد دیگری که برای جلوگیری از ایجاد بوی بد در هنگام روشن شدن کولر، می‌بایست انجام گیرد، شستشوی دوره‌ای اواپراتور است، در این خصوص پیشنهاد می‌شود تا مطلبی تحت عنوان «علت بوی نامطبوع، هنگام روشن کردن کولر چیست؟» را در مجله رنو ایران مطالعه نمائید، در آنجا علل وجود بوی نامطبوع توضیح و همچنین راه‌حل آن ارائه‌شده است.

بعضی از تعمیرکاران برای افزایش کارایی سیستم تهویه مطبوع، پوشش نازکی از نایلون و یا چسب برق بر روی سنسور اواپراتور که فقط بعضی از خودروها مجهز به آن هستند، قرار می‌دهند، این کار موجب می‌شود که سرمای محیط به‌درستی توسط سنسور اواپراتور حس نشده و دمای واقعی به ماژول سیستم ایمنی اواپراتور ارسال نشود، در این وضعیت کنترل‌کننده سیستم تهویه مطبوع، فرمان قطع شدن کمپرسور را در دمای پائین تری صادر می‌کند و چون دمای اواپراتور از وضعیت استاندارد پائین تر آمده و خنک‌تر شده است لذا سرمای باد خروجی از اواپراتور بیشتر می‌شود و سرنشینان احساس بهتری خواهند داشت ولی این کار دو پیامد به همراه دارد: اول اینکه ممکن است رطوبتی که توسط بدنه خارجی اواپراتور جذب شده است، دچار یخ زدگی شود که این یخ زدگی موجب مسدود شدن مسیر عبور هوا از میان پره‌های اواپراتور شده و جلوی خروج باد از دریچه‌های کولر را بگیرد و دومین مشکلی که ممکن است ایجاد کند این است که به دلیل اینکه کمپرسور بیشتر فعال خواهد بود، زمان استراحت آن کمتر شده و طول عمر کمپرسور کمتر خواهد شد لذا تأکید می‌شود که از انجام این کار توسط تعمیرکارانی به مسئولیت‌های اجتماعی اعتنائی ندارند، جلوگیری کنید.

بعضی از تعمیرکاران لوله ورودی آب به رادیاتور بخاری را از جای خود خارج و به‌وسیله یک لوله رابط، آن را به خروجی رادیاتور بخاری متصل می‌کنند، به‌عبارت‌دیگر ایشان با انجام این کار، رادیاتور بخاری را از مدار خارج می‌کنند، این کار موجب می‌شود که آب گرم به مجموعه HVAC (مجموعه‌ای که رادیاتور بخاری، اواپراتور، فن اواپراتور، کلیه دریچه‌ها و کانال‌های گردش و توزیع هوا در درون آن قرار دارند) وارد نشود و محیط را گرم نکند، این عمل شاید موجب شود که کارایی سیستم کولر اندکی افزایش یابد ولی خرابی و آسیب‌دیدگی رادیاتور بخاری را به دنبال دارد و در فصل زمستان که لازم است تا لوله‌های ورودی و خروجی رادیاتور، در جای قبلی خود قرار بگیرند تا سرنشینان بتوانند از بخاری استفاده کنند، معمولاً منجر به سوراخ شدگی رادیاتور بخاری می‌گردد لذا توصیه می‌شود تا از انجام این کار صرف‌نظر کنید.

بعضی از صاحبان خودرو فکر می‌کنند که اگر لوله‌های آلومینیومی رابط قطعات مختلف سیستم تهویه مطبوع، مخصوصاً لوله‌هایی که سرد هستند را به‌وسیله مواد عایق بپوشانند، کارایی سیستم افزایش یافته و مصرف سوخت نیز کاهش می‌یابد، در توضیح لازم است عنوان شود که چنین تصوری کاملاً غلط است و نه‌تنها موجب افزایش کارائی سیستم نخواهد شد، بلکه موجب کاهش اثربخشی و صدمه دیدن کمپرسور می شود. همان‌طور که میدانید تغییر ماهیت مایع به گاز در اواپراتور، باعث جذب گرمای محیط شده و بدنه خارجی اواپراتور به‌شدت خنک می‌شود، به‌عبارت‌دیگر کلیه فرآیندهای دیگر صرفاً برای این است که گاز به مایع تبدیل شده و وارد اواپرتور گردد، گاز با فشار بالا از زمانی که از کمپرسور خارج می‌گردد، لازم است تا سرد شده و به مایع تبدیل گردد و به همین دلیل است که از کندانسور استفاده می‌شود و جنس لوله‌های مابین کمپرسور و کندانسور و کندانسور تا اواپراتور، معمولا از آلومینیوم است تا مقداری از فرآیند خنک کاری به‌وسیله لوله‌های رابط انجام گیرد و از آنجا که کندانسور و اواپراتور روی شاسی و کمپرسور بر روی موتور نصب است، طراح با علم به اینکه تبادل حرارتی شیلنگ با محیط، بسیار کم است ولی مجبور شده است تا در قسمت‌هایی از سیستم که در فاصله بین قطعات مختلف قرار دارند، از شیلنگ استفاده کند تا ضربات و تکان‌های موتور و شاسی، موجب آسیب دیدن لوله‌های ارتباطی نشود.

به‌عبارت‌دیگر قسمتی از فرآیند تبادل حرارت گاز موجود در لوله‌ها با محیط و تغییر ماهیت گاز به مایع، از طریق لوله‌های آلومینیومی از کمپرسور تا کندانسور و از کندانسور تا اواپراتور انجام می‌گیرد، این مقدار اگرچه خیلی ناچیز است ولی به‌ هر حال در افزایش کارایی سیستم سهم اندکی دارد و چنانچه جلوی این تبادل حرارتی گرفته شود، مقدار گازی که تبدیل به مایع می‌شود، اندکی کاهش‌یافته و اثربخشی سیستم خنک کاری کم می‌شود.

حال باید به توضیح علت انتخاب لوله مابین اواپراتور و کمپرسور از جنس آلومینیوم و همچنین دلیل اینکه این لوله نیز نباید به‌وسیله عایق پوشانده شود، پرداخته شود، بعضی از صاحبان خودرو تصور می‌کنند که پوشاندن این لوله موجب جلوگیری از هدر رفتن سرما شده و افزایش کارایی سیستم را به همراه خود داشت، در پاسخ لازم است به این نکته توجه شود که اولاً تبدیل مایع به گاز در اواپراتور یعنی در یک مرحله قبل انجام شده است و حفظ سرمای این لوله که ناشی از باقیمانده فرآیند تبدیل مایع به گاز است، عملاً هیچ‌گونه تأثیری بر روی کارائی سیستم نخواهد داشت و ثانیاً چنانچه به جای گاز، مایع وارد کمپرسور شود، قطعات داخلی کمپرسور خصوصاً پیستون‌ها و دریچه‌ها به‌ شدت آسیب خواهند دید، در فرآیند تغییر ماهیت مایع به گاز در اواپراتور، ممکن است مقداری از مایع هنوز به گاز تبدیل نشده باشد و وارد شدن این مایع به کمپرسور، به آن آسیب خواهد زد.

به همین علت لوله مابین اواپراتور و کمپرسور را از جنس یک فلز رسانای خوب انتخاب می‌کنند، همچنین طول شیلنگی که در قسمتی در این مسیر برای دفع تکان‌های موتور لازم است تا وجود داشته باشد را خیلی کوتاه انتخاب می‌کنند تا بیشترین میزان تبادل حرارتی با محیط انجام گیرد و ذرات مایع که در لوله در حال حرکت به سمت کمپرسور می‌باشند، گرمای محیط را از طریق لوله آلومینیومی جذب کرده و به گاز تبدیل شده و بعد از تبدیل، وارد کمپرسور شوند و قطعات داخلی کمپرسور دچار آسیب نشوند، حال اگر این لوله توسط مواد عایق پوشانده شوند، جلوی تبادل حرارتی با محیط گرفته می‌شود و ممکن است مایع وارد کمپرسور شده و به آن آسیب برسد.

در آخر به مرور چند نکته می پردازیم:

1- در فرآیند نگهداری سیستم تهویه مطبوع خودرو، مطلبی تحت عنوان "شارژ گاز کولر" بصورت سالیه و یا در ابتدای فصل گرما وجود ندارد لذا به توصیه های افراد غیر متخصص و سودجو توجه نکنید.(آیا گاز کولر گازی خانه و یا یخچال و فریزرها هر ساله باید شارژ شوند؟!)

2- توصیه می شود  حداقل سالی یک بار، اقدام به شستشوی کندانسور نمائید، این کار باید با دقت زیادی انجام گیرد تا آسیبی به کندانسور، لوله ها و شیلنگ های رابط وارد نشود.

3- اواپراتور، کانال ها و دریچه های عبور هوا لازم است حداقل سالی یک بار بوسیله Air Conditioning Cleaner و یا مواد مشابه، شسته شوند، در هنگام شستشو باید دقت شود تا آسیبی به اواپراتور و دیگر قطعات وارد نشود.

4- بهترین زمان برای روشن کردن کولر زمانی است که خودرو در وضعیت دور آرام در حال کار کردن می باشد.

5- از پوشاندن لوله ها و شیلنگ های سیستم تهویه مطبوع بوسیله مواد عایق بپرهیزید.

6- جهت تخلیه و تزریق گاز و روغن به سیستم تهویه مطبوع می بایست از دستگاه شارژ گاز استاندارد اتوماتیک استفاده شود، استفاده از روش های سنتی و بکارگیری دستگاه های غیر استاندارد(استفاده از کمپرسور یخچال) کاری اشتباه است و هرگز توصیه نمی شود.

7- اگر به هر دلیلی مانند تعمیر موتور لازم باشد تا گاز سیستم تخلیه شود، می بایست عملیات دشارژ کردن گاز بوسیله دستگاه استاندارد انجام شده و میزان روغن تخلیه مکش شده بوسیله دستگاه یادداشت شود و پس از اتمام تعمیرات، مقدار روغن تخلیه شده به همراه گاز مورد نیاز به سیستم تزریق شود.

8- اگر به هر دلیلی لازم باشد تا قطعه ای از سیستم تعویض شود، مقدار روغن مورد نیاز، می بایست بوسیله جدول بالا محاسبه و به سیستم تزریق گردد.

9- از انجام هرگونه عملیات غیر استاندارد مانند پوشاندن سنسور اواپراتور، یکسره کردن لوله های بخاری بر روی خودرو جدا خودداری نمائید، این کار موجب می شود تا کمپرسور آسیب ببیند.

10- جهت یافتن محل نشتی گاز در سیستم، می بایست حتما از دستگاه شارژ گاز استاندارد استفاده گردد، عملیات پیدا کردن محل نشتی بوسیله تزریق هوا به سیستم(باد زدن به سیستم) کاری اشتباه است و موجب اختلال در عملکرد خنک کاری خواهد شد.

How to maintain a car air conditioner?

Writer: Alireza Keramatian/ Renault IRAN Technical Hub and Network Manager