دلیل نوسان دور موتور بر روی صفحه نمایشگرها چیست؟

صاحبان و رانندگان خودرو را به لحاظ آگاهی و آشنائی به مسائل فنی خودرو و همچنین از نظر اهمیت به آنچه که شرکت تولید کننده خودرو، اعم از دفترچه راهنمای مشتری و غیره در اختیار ایشان قرار داده است، می توان به دسته های مختلف تقسیم نمود. بعضی از رانندگان وسیله نقلیه خود را مثل کف دست می شناسند، بعضی دیگر اطلاعاتی ندارند ولی آنچه شرکت تولید کننده در اختیار ایشان قرار داده است را مطالعه می نماید. بعضی دیگر نسبت به صداهای ایجاد شده توسط خودرو حساس هستند و برخی نسبت به علائم، نشانه ها و چراغ های روی صفحه نمایشگرها حساسیت و عکس العمل زیادی از خود بروز می دهند. بعضی برای نگهداری و انجام سرویس های دوره ای اهمیت زیادی قائل هستند. در هر صورت بواسطه کاهش هزینه و برای داشتن یک خودروی سالم و قابل اطمینان لازم است تا رانندگان و صاحبان خودرو اگر مورد نامناسب و نامتعارف و یا معضلی را حس می کنند، می بایست نسبت به آن واکنش نشان داده و در اسرع وقت در صدد رفع آن برآیند.

یکی از مهم ترین علائم روی صفحه نمایشگرها(که بیشتر با نام پشت آمپر از آن یاد می شود)، دور موتور است که ممکن است بصورت عقربه ای(آنالوگ) و یا دیجیتال نمایش داده شود. واحد اندازه گیری دور موتور RPM می باشد که مخفف Revolutions Per Minute بوده و تعداد چرخش های میل لنگ را در یک دقیقه نشان می دهد. این شاخص چه بصورت عقربه ای باشد و چه بصورت دجیتال، توجه همگی رانندگان را حتی آنهائیکه نسبت به صفحه نمایشگرها و علائم و چراغهای روی آن دقت کمی دارند، به خود جلب می کند و اگر کوچکترین تغییری در آن مشاهده کنند، نسبت به آن کنجکاوی نشان داده و در صدد رفع آن بر خواهند آمد.

برای آشنایی با علل مختلف نوسان دور موتور و همچنین نحوه و چگونگی رسیدگی و رفع آن، با مجله رنو ایران همراه باشید.

"RPM" به چه معناست؟

واژه RPM مخفف Revolutions Per Minute است. به بیان ساده تر، قرائت RPM یک موتور نشان دهنده تعداد چرخش هایی است که مجموعه دوار موتور یا همان میل لنگ در طول یک دقیقه می چرخد.

با افزایش فشار روی دریچه گاز، دور موتور نیز افزایش می یابد. به همین ترتیب، کاهش در تحریک دریچه گاز منجر به کاهش دور موتور در دقیقه می شود.

دور موتور بر روی صفحه نمایشگرها قرار گرفته و بیشتر مردم آنرا با نام پشت آمپر می شناسند. این شاخص همانطور که گفته شد بصورت عقربه ای(آنالوگ) و یا دیجیتال بوده و توجه همه رانندگان را به خود جلب می نماید.

چگونگی نمایش سرعت چرخش میل لنگ و یا همان دور موتور، بدین صورت است که آنچه راننده بر روی صفحه نمایشگرها مشاهده می کند، بصورت یک عدد یک رقمی است و برای محاسبه عدد واقعی، لازم است تا در عدد 1000 ضرب شود. به عبارت دیگر آنچه راننده بر روی صفحه نمایشگرها میبیند، در واقع 1/1000(یک هزارم) دور واقعی است و علت انتخاب این مقیاس این است که صفحه نمایشگرها بواسطه حجم زیادی از اعداد، شلوغ نشود. مطابق آنچه عنوان شداگر عقربه دور موتور بر روی عدد سه قرار بگیرد، سرعت چرخش میل لنگ 3000 دور دقیقه(3 ضرب در 1000) و یا 50 دور در ثانیه(3000 تقسیم بر 60) می باشد!

علل نوسان دور موتور هنگام رانندگی

نوسانات نامتعارف و غیر طبیعی دور موتور(RPM) می تواند در نتیجه چندین شرایط زمینه ای مختلف و وجود مشکل در قسمت های مختلف باشد، که همه آنها نیاز به بررسی دقیق دارند. 

در زیر چندین مورد از شایع ترین علل نوسان دور موتور آورده شده است که می تواند برای هر راننده ای مفید باشد.

نشت خلاء

نشتی خلاء یکی از شایع ترین دلایل نوسانات دور موتور است. میزان هوای وارد شده به موتور، توسط کامپیوتر موتور(ECU) محاسبه شده و بوسیله دریچه گاز و استپر موتور(Stepper Motor) یا همان موتور مرحله ای دور آرام(در خودروهائیکه به این قطعه مجهز می باشند) تامین شده و وارد موتور می شود. وقتی موتور روشن است، چه در حالت درجا و چه زمانیکه راننده پدال گاز را فشار می دهد و خودرو حرکت می کند، درون منیفولد هوا خلاء نسبی وجود دارد و به هیچ عنوان نباید هوا از مسیری دیگر به غیر از دریچه گاز و استپرموتور وارد موتور شود و موجب تغییر در میزان خلاء موتور شود. اگر به هر دلیلی هوا از یک مجرا و یا از یک کانال بواسطه عدم نشت بندی صحیح وارد موتور شود، نشتی خلاء نامیده می شود. این وضعیت موجب می شود تا نسبت هوا به سوخت تغییر کرده و در عملکرد موتور اختلال ایجاد نمایدو منجر به ایجاد نوسان در چرخش میل لنگ گردد که راننده این اختلال را هم در عملکرد موتور حس کرده و هم بر روی صفحه نمایشگرها مشاهده کند.

مشکلات احتراق

همانطور که می دانید احتراق در موتور های بنزینی توسط جرقه زنی شمع در محفظه احتراق انجام می شود و در نتیجه عدم ارائه جرقه مناسب در سیستم جرقه زنی موتور نیز می تواند مقصر نوسانات محسوس RPM باشد. این مشکلات می تواند شامل خرابی شمع، وایر شمع ها یا خرابی کوئل و اتصال و قطعی در مدارات مربوط به سیستم جرقه زنی موتور باشد.

در خودروهای کاربراتوری، آسیب دیدن دلکو، چکش برق و دیگر قطعات مربوط به سیستم جرقه موتور می تواند در انتقال جرقه اختلال ایجاد کند و موجب نوسان دور موتور گردد.

مشکلات سوخت رسانی

سوخت موجود در باک خودرو توسط پمپ بنزین مکش شده و از طریق سیستم سوخت رسانی به انژکتورها وارد شده و با پاشش در محفظه احتراق آماده تبدیل سوخت به نیروی مکانیکی می شود در نتیجه کمبود سوخت برای احتراق می تواند به عنوان یک علت احتمالی بی نظمی در سرعت موتور باشد. مشکلاتی از این نوع می تواند ناشی از گرفتگی فیلتر بنزین یا خراب شدن پمپ بنزین و همچنین مشکلات مربوط به خرابی انژکتور باشد.

خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز

سنسور موقعیت دریچه گاز خودرو مسئول ارائه بازخورد به کامپیوتر موتور(ECU) در مورد موقعیت پدال گاز است. اختلال در این بازخورد می تواند منجر به ناکارامدی در عملکرد موتور شود که تا حد زیادی نامنظم یا ناسازگار است و در نتیجه باعث نوسانات RPM خودرو می شود.

خرابی سنسور دور موتور

تقریباً همه موتورهای مدرن از یک یا چند سنسور دور اختصاصی استفاده می کنند. اینها معمولاً شامل سنسورهای میل بادامک و میل لنگ موتور هستند. هنگامی که این حسگرها شروع به از کار افتادن می کنند، مجموعه ای از علائم عجیب و غریب ممکن است ایجاد شود.

این سنسورها مسئول اندازه گیری سرعت چرخش موتور و ارسال سیگنال آن به کامپیوتر موتور(ECU) خودرو هستند تا کامپیوتر خودرو بتواند بر اساس آن میزان پاشش سوخت و همچنین ورودی هوای خودرو را کنترل کند.

دریچه کنترل هوای دور آرام

اگر به نظر می رسد دور موتور خودروی شما در دور آرام(Idle) نوسان شدیدی دارد، دریچه کنترل هوای دور آرام یا همان موتور مرحله ای دور آرام(Stepper Motor) و یا دریچه گاز وسیله نقلیه شما می تواند عامل بروز ایراد باشد. این سوپاپ جریان ورودی را هنگامی که صفحه دریچه گاز موتور بسته است تنظیم می کند.(با توجه به نوع موتور خودرو، ممکن است موتور مجهز به موتور مرحله ای دور آرام باشد و یا فاقد این قطعه باشد.)

هنگامی که موتور مرحله ای دور آرام و یا دریچه گاز و قطعات مربوط به آنها آسیب دیده باشند و یا آنها آغشته به کربن و گرد و خاک شده و مسیر ورود هوا را نسبت به میزان استاندارد تغییر داده باشند، ممکن است موجب نوسان دور موتور شود.

خرابی  کامپیوتر موتور(ECU)

یکی از عواملی که می تواند موجب بروز نوسان دور موتور شود، خرابی کامپیوتر موتور(ECU) می باشد که البته این اتفاق بندرت می افتد و از آنجا که کنترل کامپیوتر موتور کار سختی است و نیاز به تخصص زیادی دارد لذا بررسی آن بهتر است تا در اولویت آخر قرار گیرد.

خرابی استپر

استپر موتور یکی از قطعات مهم موتور خودرو است که خرابی آن هم بر روی عملکرد موتور تاثیر منفی می گذارد و هم باعث افزایش آلایندگی خودرو می شود.

استپر موتور یکی از قطعات سیستم سوخت رسانی است که برای تولید قدرت در موتور مورد استفاده قرار می گیرد. بیشتر خودروهای رنو مجهز به این قطعه هستند. این قطعه تحت فرمان کامپیوتر موتور(ECU) می باشد و با دریافت دستور از آن، عمل می کند؛ کامپیوتر موتور نیز با توجه به اطلاعاتی که از سنسورهای دیگر دریافت می کند، به استپرموتور فرمان می دهد. به عبارتی دیگر استپر موتور یک عملگر(Actuator) است.

عملکرد این قطعه موجب می شود تا میزان هوای ورودی به موتور در دور آرام تنظیم گردد؛ منظور از دور آرام زمانی است که پدال گاز توسط راننده فشرده نمی شود. عدم فشرده شدن پدال گاز می تواند در زمان استارت زدن خودرو، در زمان گرم شدن خودرو، هنگامیکه خودرو در وضعیت پشت چراغ قرمز و یا در ترافیک شدید قرار گرفته و یا در فاصله زمانی بین تعویض دنده اتفاق بیافتد. اگر استپر موتور وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، علاوه بر اینکه ممکن است خودرو در حالات فوق خاموش شود ممکن است موجب بروز حادثه نیز شود.

تصور کنید که راننده در سرعت بالا، قصد تعویض دنده دارد، ایشان ابتدا پا را از روی پدال بر می دارد و دنده را تعویض می کند، اگر در زمانی که دنده خلاص است و راننده پا را از روی پدال گاز برداشته است، خودرو به علت عدم عملکرد صحیح استپرموتور خاموش شود، ترمز خودرو به شدت ضعیف شده و ممکن است موجب بروز حادثه ای غیرقابل جبران شود.

همانطور که در بالا عنوان شد خرابی استپر موتور و یا کثیف شدن آن، می تواند در دور آرام(دور درجای موتور)، باعث ایجاد نوسان در دور موتور خودرو شود.

نوسان دور موتور با روشن کردن کولر خودرو

زمانی که تهویه مطبوع روشن است، وجود اندکی نوسان دور موتور طبیعی است ولی باید در نظر داشت که این نوسانات فقط باید در هنگام درگیر شدن و جدا شدن کمپرسور کولر مشاهده شوند. به غیر از این دورها، سرعت موتور باید نسبتاً ثابت بماند و تغییرات محسوسی نداشته باشد.

این نوسانات جزئی زمانی اتفاق می‌افتد که موتور تلاش می‌کند تا سرعت دور آرام خود را افزایش دهد تا بر فشار اضافی وارد شده در هنگام رانندگی با کمپرسور تهویه مطبوع خودرو غلبه کند. بلافاصله پس از جدا شدن کلاچ کمپرسور، این دور آرام به حالت عادی کاهش می یابد.

آیا ادامه رانندگی با نوسانات دور موتور ایمن است؟

مهم است که به یاد داشته باشید که تعدادی از شرایط زمینه ای، می تواند مسئول نوسانات در RPM موتور باشد، که برخی از آنها می توانند باعث نگرانی شدید مربوط به رانندگی شوند. بنابراین، اگر نمی‌توانید مطمئن باشید که چنین مسائلی شما را سرگردان نمی‌گذارند، بهتر است از رانندگی با وسیله‌ای که نوسانات دور موتور غیرقابل توضیحی را تجربه می‌کند اجتناب کنید.

در برخی موارد، ادامه رانندگی در این حالت خطر آسیب به موتور و وجود اختلال در رانندگی را نیز به همراه دارد. این مورد اغلب در هنگام بروز مشکلات و ایرادات شدید در سیستم جرقه بوجود می آید، زیرا اگر بطور مثال به دلیل نقص در شمع، کوئل و یا سیم کشی، احتراق ناقص وجود داشته باشد، سوخت نسوخته از طریق اگزوز خودرو به سمت خروجی موتور هدایت می شود و موجب آسیب دیدن مبدل کاتالیزوری می گردد.

احتمال متحمل شدن چنین آسیبی تنها با افزایش مدت زمان رانندگی با خودروئی که مشکل دارد، افزایش می یابد.

در هر صورت، علت اصلی نوسانات RPM خودرو باید در اولین فرصت موجود تشخیص داده و منشا ایراد مشخص و برطرف شود. انجام این کار خطر آسیب دیدن موتور را کاهش و از هزینه های اضافی کم خواهد کرد.
برای تشخیص دقیق منشا ایراد و رفع آن، باید در اسرع وقت به یک مرکز خدمات خودروی مورد اعتماد یا مکانیک آموزش دیده مراجعه کنید.