استپر موتور چیست و چه وظیفه ای در خودرو دارد؟

نویسنده: علیرضا کرامتیان، مدیر مرکز فنی(آموزش و پشتیبانی فنی، گارانتی) و شبکه نمایندگی های خدمات پس از فروش شرکت رنو ایران

در خودروهای درون سوز انژکتوری قطعات زیادی در کنار یکدیگر کار می کنند تا بهترین خروجی را در اختیار راننده و دیگر سرنشینان خودرو قرار دهند. وجود هر کدام از این قطعات لازم و عملکرد نا مناسب یا خرابی آنها می تواند منجر به آسیب های مالی یا حتی جانی به سرنشینان خودرو باشد.

در مقالات قبلی درباره برخی از قطعات صحبت کردیم و به اهمیت عملکرد شمع، کویل، سنسور اکسیژن، ترموستات و … در کارکرد بهینه و صحیح خودرو پی بردیم. یکی دیگر از قطعات خودرو که قصد داریم در این مقاله درباره آن صحبت کنیم استپر موتور ( به انگلیسی idle air control valve) است. استپر موتور یکی از قطعات مهم موتور خودرو است که خرابی آن هم بر روی عملکرد موتور تاثیر منفی می گذارد و هم باعث افزایش آلایندگی خودرو می شود.

استپر موتور یکی از قطعات اساسی مربوط به سیستم تولید گشتاور (موتور) بوده و بیشتر خودروهای رنو مجهز به این قطعه هستند. این قطعه تحت فرمان یونیت موتور است و با دریافت دستور از آن عمل می کند؛ یونیت موتور نیز با توجه به اطلاعاتی که از سنسورهای دیگر دریافت می کند، به استپرموتور فرمان می دهد. به عبارتی دیگر استپر موتور یک عملگر است.

عملکرد این قطعه موجب می شود تا میزان هوای ورودی به موتور در دور آرام تنظیم گردد؛ منظور از دور آرام زمانی است که پدال گاز توسط راننده فشرده نمی شود. عدم فشرده شدن پدال گاز می تواند در زمان استارت زدن خودرو، در زمان گرم شدن خودرو، هنگامیکه خودرو در وضعیت پشت چراغ قرمز و یا در ترافیک شدید قرار گرفته و یا در فاصله زمانی بین تعویض دنده اتفاق بیافتد. اگر استپر موتور وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، علاوه بر اینکه ممکن است خودرو در حالات فوق خاموش شود ممکن است موجب بروز حادثه نیز شود.

تصور کنید که راننده در سرعت بالا، قصد تعویض دنده دارد، ایشان ابتدا پا را از روی پدال بر می دارد و دنده را تعویض می کند، اگر در زمانی که دنده خلاص است و راننده پا را از روی پدال گاز برداشته است، خودرو به علت عملکرد بد خاموش شود، ترمز خودرو به شدت ضعیف شده و ممکن است موجب بروز حادثه ای غیرقابل جبران شود.

استپرموتور ممکن است به شکل دیگری نیز دچار مشکل شود که پیامد آن افزایش آلایندگی و همچنین افزایش مصرف سوخت است. بر اساس آنچه گفته شد استپرموتور فقط در دور آرام کار می کند و هنگامی که پدال گاز فشرده می شود، این قطعه دیگر کاری انجام نمی دهد لذا نام دیگر آن موتور مرحله ای دور آرام و یا موتور پله ای دور آرام است.

همانطور که عنوان شد بعضی از خودروهای رنو مجهز به این قطعه نیستند؛ وظیفه تنظیم دور موتور در وضعیت دور آرام در خودروهائی که از استپر بهره نمی برند توسط قطعه دیگری به نام موتور دریچه گاز و با مکانیزم دیگری انجام می گیرد. تقریباً تمامی خودروهای رنو که مجهز به گیربکس دستی هستند به استپر موتور مجهز بوده و خودروهائی که بر روی آنها گیربکس اتوماتیک نصب شده است، فاقد این قطعه هستند.

عملکرد استپر موتور موجب می شود تا مسیر ورودی هوا به موتور در وضعیت دور آرام تنظیم گردد، این کار توسط یک موتور برقی بسیار حساس انجام می گیرد، قطعه ای که در داخل استپر موتور است، توسط یونیت موتور تحریک شده و مسیری به طول هشت میلیمتر را به صورت رفت و برگشت طی می کند. حساسیت و ظرافت این قطعه زمانی بیشتر نمایان می شود که بدانید کورس حرکتی این قطعه که هشت میلیمتر است به چهارصد پله تقسیم شده و یونیت موتور با توجه به شرایط مختلف موتور می تواند از یک تا چهارصد پله را طی کرده و در ایده آل ترین وضعیت قرار گیرد تا عملکرد موتور در وضعیت پایدار قرار گیرد.

هنگامی که در وضعیت عدم فشرده شدن پدال گاز، کولر خودرو روشن شود و یا در خودروهای مجهز به فرمان کمکی از نوع هیدرولیک، فرمان خودرو به سمت چپ و راست چرخانده شود، استپر موتور در مسیر حرکت خود حرکت کرده و مسیر عبوری هوا تغییر کرده و میزان هوای ورودی هوا تنظیم می شود و همزمان میزان پاشش انژکتور نیز تغییر کرده و دور موتور در وضعیت مناسب قرار می گیرد.

یکی دیگر از مهم ترین وظایف استپر موتور در هنگام استارت زدن موتور است که در این حالت، مسیر عبور هوا در وضعیتی مناسب قرار می گیرد تا خودرو با کمترین استارت روشن شود و تا زمان گرم شدن خودرو، اختلالی در عملکرد موتور پیش نیاید.

یکی از روش های تست عملکرد استپر موتور توسط راننده و بصورت تجربی به این صورت است که راننده در یک سطح نسبتاً صاف و در حالت کاملاً بی حرکت قرار گیرد و پدال کلاچ را فشرده و دنده را در دنده یک قرار داده و بدون اینکه کوچکترین اشاره ای به پدال گاز کند، پدال کلاچ را به صورت خیلی آرام رها نماید، چنانچه موتور خاموش شد، می توان با درصد بالائی احتمال داد که استپر موتور خراب است، اگر در هنگام تعویض دنده و در حالتی که پدال گاز بطور کامل رها شده است، خودرو خاموش می شود و یا در وضعیتی که موتور در دور آرام قرار دارد، کولر را روشن می کنید و موتور خاموش می شود و یا عملکرد موتور به صورت جدی با اختلال همراه می شود. خرابی استپر موتور می تواند یکی از دلایل مشکل باشد، اگر در حالت خلاص و وقتی پدال گاز را به هیچ عنوان تحریک نکرده اید، دور موتور روی مقادیر بالا قرار می گیرد، یکی از دلایل می تواند خرابی استپرموتور باشد، به هر حال برای اطمینان از خرابی استپر لازم است تا به نمایندگی رنو مراجعه کنید.

در انتها لازم است یادآوری شود که عملکرد این قطعه بسیار حساس بوده و پیامد خرابی آن می تواند افزایش مصرف سوخت و آلایندگی و یا بروز یک حادثه ناگوار باشد لذا لازم است به محض اینکه احساس می کنید که این قطعه خراب است، سریعاً به یکی از تعمیرگاه های رنو مراجعه کنید و چنانچه این قطعه نیاز به تعویض داشت، لازم است حتماً از قطعه اصلی رنو استفاده شود که در پائین توضیحات مربوط به تشخیص قطعه اصلی آمده است.

استپر اصلی رنو

همانطور که در بالا خواندید استپر از اهمیت بالایی در خودرو برخوردار است بنابراین عملکرد صحیح آن نیز مهم است. استفاده از استپر تقلبی رنو و یا استفاده از قطعه ای که مورد تائید رنو نیست می تواند علاوه به آسیب جدی به خودرو شما باعث افزایش هزینه های تعمیر و نگهداری خودرو شود.

توصیه مجله رنو ایران به شما این است که در صورتی که با مشاهده هر کدام از علائم ذکر شده نیازمند تعویض استپر موتور رنو خود شدید در اولین قدم به کلیه نمایندگی های خدمات پس از فروش رنو و شرکای تجاری آن در سراسر کشور مراجعه کنید. البته در صورتی که به این نمایندگی ها دسترسی ندارید نیز جای نگرانی وجود ندارد چرا که قطعات اصلی مورد تأیید رنو دارای نشانه هایی است که شناسایی آنها را از قطعات غیرتقلبی آسان می کند.

اولین و بارزترین نشانه قطعات اصلی رنو بسته بندی آنهاست. به منظور تشخیص بسته بندی اصلی از سایر بسته بندی ها می بایست به نکات زیر توجه کنید:

- عبارت "Group Renault" و "Groupe Renault" به هر دو زبان انگلیسی و فرانسوی بر روی کلیه جعبه‌ها درج شده است.
- عبارت "Genuine Parts" و "Pieces D'Origine" و"Piezas De Origen" (به معنای قطعه اصلی) نیز بر روی کلیه جعبه‌ها به چاپ رسیده است. باید توجه کنید که بجز این دو عبارت هر عبارت دیگری بر روی جعبه‌ها مشاهده شود به معنای تقلبی بودن بسته قلمداد می‌شود. همچنین در حال حاضر قطعه یدکی اصلی در دو بسته بندی سفید و کارتن‌ها قهوه‌ای رنگ عرضه می‌شوند.

دومین راه شناسایی قطعه اصلی و استاندارد رنو درج برچسب‌های امنیتی این شرکت بر روی بسته بندی قطعه است. این برچسب‌ها دارای به علاوه در ساخت این بر چسب‌ها از جوهر حساس به نور (همانند تکنولوژی به کار رفته در چاپ اسکناس) استفاده شده است که با تغییر زوایه تابش رنگ آن از خاکستری به طلایی تغییر می‌کند.کد پیگیری منحصر به فرد هستند که جهت شناسایی فروشنده قطعه و کشور سازنده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

What is the Stepper Motor and what is its function in a car?

Writer: Alireza Keramatian/ Renault IRAN Technical Hub and Network Manager